ΑΠΟ ΤΗ ΣΑΓΙΑΔΑ ΣΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ (ο παλιός δρόμος)

Γράφει ο Μιχάλης Πασιάκος
στην εφημερίδα: "ΘΕΣΠΡΩΤΩΝ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ"

Ο δρόμος αυτός, χαραγμένος πάνω σε αρχαία μονοπάτια, υπήρξε στην αρχή ο δρόμος των κοπαδιών και των νομάδων, που κατέβαιναν την άνοιξη από την Πίνδο, για να ξεχειμωνιάσουν στα φιλόξενα βοσκοτόπια που σχημάτιζε ο Θύαμις- Καλαμάς στις εκβολές του. 

Αργότερα, στο μεσαίωνα, έγινε ο δρόμος του άλατος, για να διακινήσει το περίφημο Σαγιαδινό αλάτι στα ενδότερα της Ηπείρου. Η σχέση αυτή της Σαγιάδας και των Ιωαννίνων διαφαίνεται για πρώτη φορά στα 1387, στην κατοχή των αλυκών της Σαγιάδας από το Δεσπότη Esau Bouondelmonti ενάντια στα συμφέροντα της Βενετίας. Το αλάτι ακολουθούσαν τα παστά από τους περίφημους «Κεστρινούς βόες» και τους χοίρους που έβοσκαν στους απέραντους βάλτους των αρχαίων Συβότων. Από κοντά και τα παστωμένα ψάρια από τα βιβάρια της Σαγιάδας. Το πρώτο κύμα εμπορίου στηριγμένο πάνω στον «άσπρο χρυσό» πορεύονταν προς τα Γιάννινα...

Μονοπάτι του Λάγγαρη ή «Σκάλα Κεραμίτσας»
φωτό: Ομοσπονδία Μουργκάνας 

Η δεύτερη και πιο σημαντική αιτία ύπαρξης του δρόμου αυτού είναι η επικοινωνία μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Δύσης μέσω της Κέρκυρας από την ξηρά, μια επικοινωνία που αναβαθμίστηκε πολύ την περίοδο της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα και συνεχίστηκε με την Ανδηγαυική και κυρίως με τη Βενετσιάνικη κατοχή του νησιού. Οι Βενετοί με την κατοχή της Κέρκυρας (1386) και σημαντικών σημείων στην απέναντι ηπειρωτική ακτή, ενίσχυσαν το εμπόριο και μετέτρεψαν την πόλη σε μια δεύτερη Βενετία και κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου στην ευρύτερη περιοχή.

Μονοπάτι του Λάγγαρη ή «Σκάλα Κεραμίτσας»
φωτό: Ομοσπονδία Μουργκάνας 

Η Σαγιάδα απέχοντας ελάχιστα από την πόλη της Κέρκυρας έμελε να γίνει το λιμάνι που τη συνέδεε με τα Γιάννινα. (Η επικοινωνία γινόταν και μέσω Αγίων Σαράντα, αλλά ο πιο σύντομος δρόμος ήταν από τη Σαγιάδα.) Οι Βενετοί το οχύρωσαν και λόγω των οχυρώσεων το μετονόμασαν σε Bastia, και φρόντισαν το δρόμο προς το εσωτερικό για την ασφάλεια του εμπορίου.

Μονοπάτι του Λάγγαρη ή «Σκάλα Κεραμίτσας» 
Ακολουθώντας κάποιος το δρόμο από τη Δάφνη
προς το Κόκκινο Λιθάρι,
τμήμα του επαρχιακού δρόμου Φιλιατών - Κεραμίτσας,
συναντά δεξιά του το παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι.
Κατασκευάστηκε για να συνδέσει τα Ιωάννινα με τη θάλασσα.
Διασχίζει τις πλαγιές του Λάγγαρη, πάνω από ένα ρέμα,
που σε σημεία του συγκρατώντας το νερό
σχηματίζει τις πανέμορφες «βοθύνες».
Το μονοπάτι είναι σε αρκετά σημεία του καλά διατηρημένο.
Η διάρκεια της διαδρομής είναι περίπου 2 ώρες.
πηγή: Ομοσπονδία Μουργκάνας

Με την επικράτηση των Οθωμανών τα Γιάννινα μπήκαν στη σφαίρα των προνομίων και αναβαθμίστηκε ο ρόλος τους στη βαλακανική ενώ η Σαγιάδα ακολουθούσε τις τύχες των βενετοτουρκικών πολέμων. Για μεγάλα διαστήματα οι Βενετοί κατείχαν το λιμάνι της ( μαζί με τον Βουθρωτό την Πάργα και τη Βόνιτσα) και επιθυμούσαν διακαώς τις αλυκές και τα ιχθυοτροφεία της. Οι Οθωμανοί επικράτησαν τελικά και έλεγχαν με τον Εμίνη τους το εμπόριο, μαζί με τους προξένους των μεγάλων εμπορικών δυνάμεων (Γαλία, Αγγλία) αλλά η Σαγιάδα παρέμεινε πάντα υπό την δικαιοδοσία της Βενετίας απολαμβάνοντας ειδικά προνόμια στην Κέρκυρα, αναγκάζοντας έτσι τις άλλες δυνάμεις να στραφούν προς την Άρτα και την Πρέβεζα. Η πολιορκία της Κέρκυρας από τα οθωμανικά στρατεύματα το 1743 στάθηκε η αφορμή για την ανακατασκευή του δρόμου από τη Λάρισα ως τη Σαγιάδα γιά τη μεταφορά των στρατευμάτων και του οπλισμού.

Στα χρόνια που ακολούθησαν φαίνεται ότι ο δρόμος εγκαταλείφθηκε από την κεντρική εξουσία, γιατί συχνά είναι τα παράπονα στις επιστολές των εμπόρων και στις διηγήσεις των περιηγητών για την κατάστασή του. Παρ’ όλα αυτά παρέμεινε ένας από τους βασικούς δρόμους της Ηπείρου μέχρι τις μέρες μας που το σύγχρονο λιμάνι της Ηγουμενίτσας ήρθε να αντικαταστήσει το μικρό λιμάνι της Σαγιάδας ..

Η περιγραφή του δρόμου: Η πρώτη αναφορά στο δρόμο αυτό βρίσκεται στο βιβλίο του Louis Deshayes baron de Courmesnin « Voyage de Levant fait par le commandement du Roy en l’ année 1621» «...Για ν’ ακολουθήσεις αυτό το δρομολόγιο πρέπει να ταξιδέψεις ως τη Νεάπολη. Από κει θα διασχίσεις την Απουλία και θα φτάσεις στο λιμάνι του Οτράντο. Μπαρκάρεις σε καράβι και ταξιδεύεις ως την Κέρκυρα που απέχει ενενήντα μίλια. Από την Κέρκυρα περνάς στην αντικρινή στεριά, στην Μπάστια. Είναι ο πρώτος σταθμός του ταξιδιού σου σε τουρκικό έδαφος. Εκεί θα βρεις ένα γενίτσαρο ή σπαχή και θα εφοδιασθείς με διάφορα μικροπράγματα χρήσιμα για τέτοια ταξίδια: λόγου χάρη ένα στρώμα κι ένα κιλίμι για τον ύπνο. Γιατί κατά την πορεία σου δεν πρόκειται να βρεις ούτε άχερο.

Ο δρόμος ως τη Θεσσαλονίκη είναι οχτώ μέρες. Οι πέντε πρώτες, πορεία σε ορεινές περιοχές. Αλλά οι υπόλοιπες τρεις και ιδιαίτερα οι άλλες δώδεκα που χρειάζονται για να καλύψεις την απόσταση Θεσσαλονίκη- Κωνσταντινούπολη είναι πιο άνετες και πιο ευχάριστες. Αυτό το δρομολόγιο δεν είναι πιο μακρινό από τα άλλα, θα το συνιστούσα μάλιστα. Είναι, βέβαια, ακριβότερο επειδή πρέπει να υπολογίζεις και τα έξοδα του γενίτσαρου ή του σπαχή. Μ’ όλα αυτά μπορεί κανείς να ταξιδέψει από το Οτράντο στην Κωνσταντινούπολη με εκατό σκούδα...»1 (Endnotes)

1.Από το βιβλίο του ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΥ «ΞΕΝΟΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 333-1700 τ.Α. ́ Εκδόσεις Στάχυ, Αθήνα 2001, σ. 57.

πηγή: εφημερίδα: "ΘΕΣΠΡΩΤΩΝ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ"