[Σπύρος Παπαθανασίου: Στην... Λίστα του Δημήτρη Σαφίκου. ]
Σημαντικό μέρος αποτελεί και η διατροφή στην οποία ιδιαίτερα εξετάζονται οι πίτες, στις οποίες οι Ηπειρώτες έχουν ιδιαίτερη επίδοση, όπως μας λέει ο συγγραφέας, γιατί είναι ανθεκτικές και εύκολα μεταφέρονται.
Ο Δημήτρης Σαφίκος έχει αφοσιωθεί στην καταγραφή της λαογραφίας και όχι μόνο, της ιδιαίτερης πατρίδας του ενώ βέβαια δεν βιοπορίζεται από την συγγραφή. Η πολύχρονη προσπάθεια του γίνεται με ευλάβεια και μπορεί να χαρακτηριστεί ασκητική. Με την συγγραφή του αλλά και την πολυσχιδή του δραστηριότητα (πρ. Πρόεδρος Αδελφότητας Λίστας, πρ. μέλος Ομοσπονδίας Μουργκάνας κλπ) ο Κος Σαφίκος καταθέτει την δική του αλήθεια.
Τέλος, το βιβλίο αυτό είναι μια «κατάθεση ψυχής» του συγγραφέα που εμπλουτίζει σημαντικά τις γνώσεις μας για το λαϊκό μας πολιτισμό.
Πηγή: in2life
Ο Δημήτρης Σαφίκος μετά από το πρώτο δίτομο σημαντικό έργο του «Λίστα: οκτώ γενιές» αφιερωμένο στις φάρες της Λίστας, χωριό της Μουργκάνας της επαρχίας Φιλιατών Θεσπρωτίας, συνεχίζει την προσπάθειά του με το βιβλίο του με τίτλο «Εκεί ψηλά στη Μουργκάνα». Ένα βιωματικό λαογράφημα - κοινωνιογράφημα, αφιερωμένο επίσης στη Λίστα που έρχεται να μας εισαγάγει ολοκληρωτικά με μεγάλη ευαισθησία και αγάπη στον κόσμο του λαϊκού πολιτισμού της ιδιαίτερης πατρίδας του.
Το καινούργιο βιβλίο του συλλογέα, αποτελείται από τρεις ενότητες. Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει, μεγάλο αριθμό αποσπασμάτων από διηγήματα και άλλα λογοτεχνήματα Λιστινών συγγραφέων μεταξύ των οποίων και του ευρύτερα γνωστού πολυβραβευμένου Φάνη Μούλιου, δείχνοντας ότι οι Λιστινοί ασχολήθηκαν επιτυχώς και με τη λογοτεχνία. Το υπόλοιπο μέρος αυτής της ενότητας αναφέρεται στην καθαυτή λαογραφία του χωριού: νανουρίσματα, ευχές, κατάρες, ύβρεις, παιχνίδια, διατροφή κλπ., ενώ ένα άλλο τμήμα αναφέρεται στα τοπωνύμια, στις τοποθεσίες, στα επαγγέλματα και στις γεννήσεις (υλικό προερχόμενο από τα αρχεία της κοινότητας).
Αναφορικά με τα νανουρίσματα, και τις ευχές ο συγγραφέας δηλώνει ότι τα περισσότερα στοιχεία προέρχονται από τη μητέρα του ή από βιώματά του, καθώς και από πληροφόρηση των χωριανών του. Ακολούθως μας λέει: «μέσα σ’ αυτό το μικρό (μεγάλο) κόσμο, μέσα σε αυτή την κοινωνία της φτώχειας και της μιζέριας, του ταξιδεμού, της υποανάπτυξης και των τραγικών πολλές φορές συνθηκών διαβίωσης, δεν έλειψαν ο ενθουσιασμός, η χαρά, η λύπη, ο πόνος, τα βάσανα και πολλά ακόμη». Στην ίδια ενότητα περιλαμβάνονται και τα παιδικά παιχνίδια (βεζίρης ή κότσι, γαϊδάρα, γκουλιάρας - είδο τραμπάλας, κούτουλας, καλυβίτσια κ.ά.).
Στο μέρος αυτό βοηθήθηκε ιδιαίτερα από τον Χρήστο Κιτσιανό. Ακολουθούν τα παρατσούκλια (παρωνύμια). Ενδιαφέρουσα παρατήρηση ότι ένας άνδρας έχει πάρει παρατσούκλι από χαϊδευτικό όνομα της μητέρας του. Κάτι που επιβεβαιώνει γενικότερες διαπιστώσεις στον ελληνικό χώρο για αυτή τη συνήθεια που οδηγεί συχνά σε μητρωνυμικές γενιές (φάρες).
Σημαντικό μέρος αποτελεί και η διατροφή στην οποία ιδιαίτερα εξετάζονται οι πίτες, στις οποίες οι Ηπειρώτες έχουν ιδιαίτερη επίδοση, όπως μας λέει ο συγγραφέας, γιατί είναι ανθεκτικές και εύκολα μεταφέρονται.
Στη δεύτερη ενότητα του βιβλίου, με βασική πηγή τον Χρ. Παπασταύρου (το κείμενο βρίσκεται στα αρχεία της αδελφότητας), εξετάζεται η γεωγραφική θέση του χωριού. Περιγράφεται με γλαφυρότητα ο χώρος και τα σύνορα με τις γειτονικές επαρχίες Πωγωνίου και Κουρέντων, οι πηγές κλπ. καθώς τα τοπωνύμια στην οροθετική γραμμή Λίστας – Καλλιθέας (Τσαρακλιμανίου). Περιλαμβάνονται τα επαγγέλματα των Λιστινών από τις αρχές του 19ου αιώνα ως τον 20ο αιώνα. Υπερισχύουν αριθμητικά βέβαια οι αρτοποιοί και οι αρτεργάτες, που δίνουν τον κοινωνικομορφολογικό χαρακτήρα της περιοχής. Ο συγγραφέας παράλληλα μας δίνει πληροφορίες και για ένα σχεδόν άγνωστο επάγγελμα του τσαμπά (είδος ταχυδρόμου, παραγγελιοδόχου), ο οποίος μετέφερε τις επιστολές, τα χρήματα (εμβάσματα) και άλλα πράγματα των ξενιτεμένων στη Βλαχία κ.α. Στην ίδια ενότητα παρατίθενται, συχνά επεξεργασμένα στατιστικά με πολύ κόπο από τον ίδιο, τα δημογραφικά στοιχεία από τα αρχεία της κοινότητας (γεννήσεις, βαφτίσεις, γάμοι, θάνατοι με τις αιτίες θανάτου).
Στο κοινωνιολογικό μέρος αυτής της ενότητας εξετάζονται ακόμα οικογενειακές γιορτές, δηλαδή η λατρεία από κάθε οικογένεια ενός προστάτη Αγίου, διαδεδομένη ιδιαίτερα σε αυτή την περιοχή της Ηπείρου, καθώς και το έθιμο να παίρνει ο σώγαμπρος του επώνυμο του πεθερού του.
Σε αυτή την ενότητα υπάρχει και ένα μέρος αφιερωμένο στην ονοματολογία των προσώπων, δηλαδή των ανθρώπων, καθώς και των ζώων (ενδιαφέρουσα πληροφορία ότι τα βόδια ονομάζονται συνήθως από την ημέρα της γέννησης τους), των ημερών και των μηνών καθώς και ευρεία ανάλυση των ιστορικών γεγονότων που αφορούσαν στην Λίστα και στα άλλα χωριά της Μουργκάνας, ιδιαίτερα το δικαστικό και τους άλλους σκληρούς αγώνες κατά των Τουρκαλβανών τσιφλικάδων των Φιλιατών, Ντεμάτων και Σεϊκάτων.
Η τρίτη ενότητα του βιβλίου είναι αφιερωμένη στη γλώσσα και αναφέρεται στις συνθηματικές γλώσσες των μαστόρων της περιοχής με λεξιλόγιο και γλωσσάριο. Το υλικό που συμπληρώνεται από πολλές φωτογραφίες είναι αρκετά πλούσιο και πολύ χρήσιμο.
Ο Δημήτρης Σαφίκος έχει αφοσιωθεί στην καταγραφή της λαογραφίας και όχι μόνο, της ιδιαίτερης πατρίδας του ενώ βέβαια δεν βιοπορίζεται από την συγγραφή. Η πολύχρονη προσπάθεια του γίνεται με ευλάβεια και μπορεί να χαρακτηριστεί ασκητική. Με την συγγραφή του αλλά και την πολυσχιδή του δραστηριότητα (πρ. Πρόεδρος Αδελφότητας Λίστας, πρ. μέλος Ομοσπονδίας Μουργκάνας κλπ) ο Κος Σαφίκος καταθέτει την δική του αλήθεια.
Αλήθεια χωρίς ιδιοτέλεια, υστεροβουλία και καλλωπισμούς, πραγματικά όπως την νιώθει και την αντιλαμβάνεται δοσμένη με υπέρτατο ήθος και πάθος. Μέσα από τις λέξεις και την σύνθεση τους αναβλύζει η καθαρότητα, η διαύγεια, η ομορφιά, το χρώμα, η ξενιτιά, ο νόστος και πολλά στοιχεία τα οποία θεωρούμε ότι ανήκουν σε άλλη εποχή. Όλα αυτά σου δημιουργούν ένα μωσαϊκό χρωμάτων και ήχων που μόνο ένα παίξιμο του Τάσου του Χαλκιά, του Κίτσου του Χαρισιάδη, του Νίκου Τζάρα μπορεί να σου δημιουργήσει.
Τέλος, το βιβλίο αυτό είναι μια «κατάθεση ψυχής» του συγγραφέα που εμπλουτίζει σημαντικά τις γνώσεις μας για το λαϊκό μας πολιτισμό.
Το βιβλίο διανέμεται, βέβαια, δωρεάν σε συνεννόηση με τον συγγραφέα (Δημ. Σαφίκος 6978515487).
[Το σπουδαίο αυτό πόνημα του κ. Σαφίκου αποτελεί σημαντική παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές και μακάρι να βρεθούν κι άλλοι άξιοι μιμητές τού έργου του που θα διασώσουν την ιστορία και τις παραδόσεις της χιλιοτραγουδισμένης μας Μουργκάνας!]
