Ο κύριος Βασίλης Μαλισιόβας* ο οποίος έχει αναλάβειτο δύσκολο και πολύ σημαντικό έργο της διάσωσης της ηπειρώτικης τοπικής διαλέκτου με τη συγγραφή ενός "Ηπειρώτικου Λεξικού", μας ενημέρωσε για την πρόοδο της εργασίας του ενώ παράλληλα ζητά από όποιον Ηπειρώτη θέλει να βοηθήσει ώστε να μη χαθεί η γλώσσα του τόπου μας να συμπληρώσει όσες λέξεις γνωρίζει, σύμφωνα με το υπόδειγμα και τις οδηγίες που μπορείτε να βρείτε πιο κάτω.
Όσοι λοιπόν
γνωρίζετε έστω και ελάχιστες παλαιές λέξεις από τη ντοπιολαλιά της περιοχής μας,
παρακαλείστε να επικοινωνήσετε με τον κ. Μαλισιόβα:
στο κιν. 6974-004361
ταχυδρομική δ/νση: Βασίλης Μαλισιόβας, Ανθεμίου 2,
Τ.Κ. 114 75, Αθήνα.
Πουλίζος Χριστόφορος
Η συγκέντρωση του μεγαλύτερου όγκου λημμάτων έγινε, αλλά είναι πάντα χρήσιμη η επιβεβαίωση-προσθήκη νέων λέξεων.
Εκείνο που ενδιαφέρει είναι η ύπαρξη παραδειγματικών σχέσεων, δηλ. το παράδειγμα της χρήσης της λέξης στον καθημερινό λόγο. Αν δεν υπάρχει παράδειγμα, το λήμμα παραλείπεται, επειδή σημαίνει ότι δεν είναι πλέον σε χρήση.
Εκείνο που ενδιαφέρει είναι η ύπαρξη παραδειγματικών σχέσεων, δηλ. το παράδειγμα της χρήσης της λέξης στον καθημερινό λόγο. Αν δεν υπάρχει παράδειγμα, το λήμμα παραλείπεται, επειδή σημαίνει ότι δεν είναι πλέον σε χρήση.
Παρατίθενται ενδεικτικά κάποιες λέξεις του αντίστροφου λεξικού, έτσι ώστε να χρησιμεύσουν ως οδηγός για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου:
· ΕΟΡΤΕΣ
· ΕΥΧΕΣ - ΚΑΤΑΡΕΣ
· ΟΝΟΜΑΤΑ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΦΥΤΩΝ
· ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΣΠΙΤΙΟΥ, ΜΑΓΕΙΡΙΚΑ ΣΚΕΥΗ Κ.Λ.Π.
· ΥΠΟΚΟΡΙΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΩΝ (Γόριας = Γρηγόρης, Κώτσιας = Κων/νος)
· ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ
· ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ (ΑΝΕΜΟΙ, ΑΣΤΡΑ)
Ξεριζώνω: Ξεκωλώνω
Γαϊδούρι: Γομάρι, Γαζέλι
Σφυρί: Τσιόκι
Μα: Κιο
Συνάντηση: Αντάμωμα
Λιγόφαγος: Τσίγγανος, Αλίγκαρδος
Σβήνω: Ζηβάω
Τρελός: Ζουρλός
Εντόσθια: Μεσαρκά, Μέσα (τα), Τσιλίπουρδα
Κλινοσκέπασμα: Τσιόλι
Σπίνος: Τσιόνος
Κεφαλομάντιλο: Τσίπα
Αδύναμος: Τσιουρούτικος
Χορταίνω: Τσιτώνω
Κορίτσι: Τσουπί ,Τσ(ι)ούπρα
Γεροδεμένος: Τσουμπωτός
Κάλτσα: Τσουρέπι
Φιλεύσπλαχνος: Πονετικός
Πλησιάζω: Ζυγώνω, Κοντοζυγώνω
Θόρυβος: Βρόντος
Κατακραυγή: Βουή
Θηλασμός: Βύζαμα
Λιμνάζω: Βιριάζω
Επιτέλους: Σπολλάτη
Ετοιμοθάνατος: Κιντυνεμένος
Συμβουλή: Ορμήνια
Συμβουλεύω: Ορμηνεύω
Ξεκινάω:
Πλησιάζω:
Κλωστή:
Τσιγκουνεύομαι:
κ.λ.π.
Ως προς τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου έχω να σημειώσω τα εξής:
1. Το ερωτηματολόγιο, φυσικά, δεν περιλαμβάνει όλες τις λέξεις των ηπειρώτικων ιδιωμάτων. Άρα, μπορείτε να συμπληρώσετε κι εσείς όσες νομίζετε.
2. Η δομή του ερωτηματολογίου στηρίζεται στις επιταγές της σύγχρονης λεξικογραφίας, έτσι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πληρέστερη η χαρτογράφηση του δυναμικού αυτού ιδιώματος, με τις υποκατηγορίες του.
3. Απαράβατος όρος λεξικογράφησης είναι η παραδειγματική σχέση, κοινώς το παράδειγμα που πρέπει να συνοδεύει το κάθε λήμμα. Ιδανικά, το κάθε λήμμα συνδέεται
με δημοτικό τραγούδι (λ. χινόπωρος: "Ο Μάης κι ο χινόπωρος αντάμα τρων και πίνουν", παραδοσιακό τραγούδι), παροιμία ή παροιμιώδη φράση (λ. ζακόνι-συνήθεια: "Κάθε χώρα και ζακόνι, κάθε μαχαλάς και τάξη"),
κατάρα (απαλλαή-θάνατος: "Κακή τ' απαλλαή!") κ.ο.κ.
4. Είναι απολύτως φυσιολογικό να συμπληρωθεί ένα πολύ μικρό τμήμα του ερωτηματολογίου. Ακόμη κι αυτή η συμπλήρωση, όμως, είναι πολύτιμη επειδή συμβάλλει στη διασταύρωση των λεξικογραφούμενων λημμάτων.
5. Μια καλή κατεύθυνση για τη συμπλήρωση δίνουν και οι οικογένειες λημμάτων, που παρατίθενται στην αρχή του ερωτηματολογίου.
6. Για να μη σας κουράζω με τα λεξικογραφικά και τα γλωσσολογικά, εκείνο που μετράει είναι να καταγραφεί μια λέξη με το παράδειγμά της, το οποίο όμως (κατά το δυνατόν) να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στο φωνολογικό πρότυπο, π.χ.:
"Ιδώ στα Γιάννινα, ήταν πουλύ ιππικό εικειά τα χρόνια...
Θ'μάμι κάθι απόγιμα πέραγαν οι στρατιώτις μι τ' άλουγα κι πάιναν να τα πουτίσουν στ' λίμνη...".
Είμαι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε άλλη πληροφορία ή διευκρίνηση.
Με εκτίμηση και θερμές ευχαριστίες
Βασίλης Μαλισιόβας ( diorthosi@kte.gr )
*Ο κ. Βασίλης Μαλισιόβας είναι πτυχιούχος
Κλασσικής Φιλολογίας και Κοινωνικής Θεολογίας του Παν/μίου Αθηνών, καθώς και
διπλωματούχος Παλαιογραφίας.
Εργάζεται ως
επιμελητής εκδόσεων, ενώ είναι επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου
Λεξικολογίας (επιμέλεια λεξικών Γ. Μπαμπινιώτη).
