Ευχές που λάβαμε και ανταποδίδουμε!

"Μνήμες από την Ραβενή του περασμένου αιώνα"

http://www.facebook.com/home.php?email_confirmed=1#!/group.php?gid=14419498612

Το ημερολόγιο της αδελφότητας Ραβενής για το 2011.

Οι αδελφότητες εξακολουθούν να υπάρχουν και να δραστηριοποιούνται.

Συγχαρητήρια για την πρωτοβουλία!!!

Σκέψεις... [λίγο πριν την αλλαγή του χρόνου!]

Οι τελευταίες μέρες κάθε χρόνου είναι η καλύτερη ευκαιρία για απολογισμό και περισυλλογή για όλα όσα πέρασαν αλλά κυρίως για σχεδιασμό και χάραξη της πορείας μας στο μέλλον...

Θεωρώ λοιπόν κατάλληλη τη στιγμή για να παραθέσω ορισμένες σκέψεις του αείμνηστου συγχωριανού μας Δημήτρη Χίνου οι οποίες φρονώ πως είναι πάντοτε επίκαιρες και ίσως να μας βοηθήσουν να προβληματιστούμε για το μέλλον του αγαπημένου μας χωριού και ιδιαίτερα για το τι θα μπορούσαμε να κάνουμε εμείς ώστε το μέλλον αυτό να μην είναι αποκαρδιωτικό και δυσοίωνο.

Ο καθένας χωριστά, αλλά και ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ, μπορούμε να βάλουμε το μικρό μας λιθαράκι και να προσφέρουμε ό,τι μπορούμε για την ιδιαίτερη πατρίδα μας, την αγαπημένη μας Γλούστα!

Ευτυχισμένος και δημιουργικός ο καινούριος χρόνος !!!

[Το κείμενο με τις σκέψεις του Δημήτρη Χίνου είναι από την τελευταία έκδοση του τηλεφωνικού καταλόγου της αδελφότητας που μου τον έστειλε ο Δημήτρης Μπλέτσας, τον οποίο και ευχαριστώ ιδιαίτερα.]

Επανέκδοση του τηλεφωνικού καταλόγου της αδελφότητας (?)

Έχουν περάσει ήδη περισσότερα από δέκα χρόνια από τότε που η αδελφότητα Κεφαλοχωρίου (Γλούστας) "Ο Πρόδρομος", εξέδωσε την ανανεωμένη έκδοση του τηλεφωνικού καταλόγου των μελών της! Μήπως είναι καιρός να επικαιροποιηθεί ο κατάλογος αυτός και να εκδοθεί νέος με τα τηλέφωνα και τις διευθύνσεις όλων των χωριανών, γεγονός που θα βοηθήσει και στην καλύτερη επικοινωνία και τη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ μας;

Ευρήματα...

Από τον τηλεφωνικό κατάλογο της αδελφότητας (έκδοση 1999).

ΑΠΕΙΡΟΣ: " ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ"

ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ 2011
Από 2 έως 7 Ιανουαρίου 2011,
το πιο όμορφο ξεκίνημα για τη νέα χρονιά...
 

Χειμάρρα, Φοινίκη, Αργυρόκαστρο, Andon Poci, Άνω Δερόπολη, Παρακάλαμος, Μουργκάνα, Βώλακας Δράμας. συλλογικές επιτόπιες καταγραφές, σεμινάρια, παρουσιάσεις, περιήγηση. Κοντά στους αυθεντικούς ερμηνευτές της ηπειρώτικης πολυφωνίας. γιατί τα πολυφωνικά ακούγονται αλλιώς το χειμώνα, με τσίπουρα, αντάρα και τζάκια...

Δηλώσεις έγκαιρης συμμετοχής στο: apiros@otenet.gr

Πρόγραμμα:

ΚΥΡΙΑΚΗ 2/1 είσοδος στην Αλβανία από Σαγιάδα, Μαυρομμάτι, Άγιοι Σαράντα, Φοινίκη, διανυκτέρευση στη Χειμάρρα

ΔΕΥΤΕΡΑ 3/1 Αργυρόκαστρο, Andon Poci, Δερβιτσάνη, Σελιό, Σωτήρα, διανυκτέρευση στο Δελβινάκι (ή τη Δερβιτσάνη)
ΤΡΙΤΗ 4/1 Παρακάλαμος, Καρίτσα, Βαβούρι Μουργκάνας, διανυκτέρευση στο Πολύδροσο
ΤΕΤΑΡΤΗ 5/1 Γιάννενα, Ζαγόρι
ΠΕΜΠΤΗ 6/1 ταξίδι από Ήπειρο σε Βόλακα Δράμας
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 7/1 Βόλακας Δράμας
ΣΑΒΒΑΤΟ 8/1 επιστροφή από Βόλακα Αθήνα

Το πρόγραμμα είναι ενδεικτικό των προορισμών. Μπορεί να υπάρχουν τροποποιήσεις αλλά και νέοι προορισμοί. Σε κάθε τόπο μας περιμένουν κι ανταμώνουμε με αυθεντικούς ερμηνευτές της ηπειρώτικης αλλά και της βλάχικης και της αλβανικής πολυφωνίας. Στο Βόλακα Δράμας καταγράφουμε τα τριήμερα τοπικά έθιμα των ημερών με τις υπέροχες γυναικείες διφωνίες και τις γκάιντες.

Ευχές που λάβαμε και ανταποδίδουμε!

Ευχές από τη Γλούστα για τα Χριστούγεννα!!!

Αλησμόνητα θεσπρωτικά τραγούδια

Απέραντο πράσινο η χιλιοτραγουδισμένη της Μουργκάνας οροσειρά, με μοναχικές πινελιές γαλάζιου από τον ουρανό και τον ποταμό Καλαμά.

Στη βόρεια πλευρά της Θεσπρωτίας, ευνοημένη από τη φύση αλλά αδικημένη από την απομόνωση, ματώθηκε στον πόλεμο και στον εμφύλιο. Οι ήχοι της φύσης και τα παραδοσιακά πανηγύρια του καλοκαιριού δεν θυμίζουν τις ζοφερές μάχες που ευνούχισαν οικογένειες κι άλλαξαν πορείες ζωής.

Δεκαέξι λησμονημένα θεσπρωτικά τραγούδια τούτης της γειτονιάς της Ηπείρου, με τίτλο «Μουργκάνα», παρουσιάζει η ομάδα της Ομοσπονδίας Μουργκάνας (www.mourgana.gr, τηλ.: 210-5202977), με χορηγό τη νομαρχία Θεσπρωτίας. Το δευτεροβάθμιο σωματείο, με επικεφαλής τον Θωμά Σμπήτα, συσπειρώνει Θεσπρωτούς της Αθήνας από τα 16 χωριά της περιοχής. Μικροχώρια, που τα περισσότερα γλίτωσαν από τους πολέμους αλλά ερήμωσαν από τη μετανάστευση, ιδίως τη μαύρη δεκαετία του '60. Σχολεία έκλεισαν, γειτονιές ολόκληρες σιώπησαν, φάρες σκόρπισαν στα πέρατα της γης.

Τα δημοτικά αντιφωνικά τραγούδια της περιοχής στο cd με τίτλο «Μουργκάνα» συγκέντρωσε σε παρελθούσες δεκαετίες ο χοροδιδάσκαλος Γιώργος Στεργίου, όταν ακόμη η δισκογραφία δεν είχε καταργήσει τη λαϊκή δημιουργία. Στο κλαρίνο είναι ο Δόκιμος Χαραλάμπους ενώ την εισαγωγή υπογράφει η δημοσιογράφος της «Ε», Αννα Στεργίου.

Το ενδιαφέρον στη δεύτερη, κατά σειρά, δισκογραφική συλλογή της Ομοσπονδίας Μουργκάνας είναι ότι πρωτίστως αποδεικνύει όχι απλά την τοπικότητα ή την ενότητα της ηπειρωτικής παράδοσης, αλλά και την οικουμενικότητα του ελληνισμού. Κατά δεύτερο λόγο δείχνει πώς η κοινωνική / τεχνολογική αλλαγή περνά στο δημοτικό τραγούδι, που ενσωματώνει παλαιότερα στοιχεία με νεωτερισμούς.

Όπως, για παράδειγμα, στο τραγούδι «Να 'χα τον ουρανό χαρτί», τρία αγαπημένα πρώτα εξαδέρφια έρχονται σε ρήξη εξαιτίας μιας γυναίκας και ο ένας εκ των τριών αναγκάζεται να γίνει φονιάς, όταν σε κατάσταση άμυνας χρησιμοποιεί το περίστροφό του...

24/9/2009
Επιμέλεια: Γιώργος Κιούσης
Αφιέρωμα της εφημερίδας "Ελευθεροτυπία"

Ένα καταπληκτικό ποίημα - ύμνος στη Μουργκάνα!

[Το ποίημα είναι από το cd με τίτλο: "ΜΟΥΡΓΚΑΝΑ, δεκαέξι λησμονημένα θεσπρωτικά τραγούδια"
Ποίηση - Απαγγελία: Άννα Στεργίου / Κλαρίνο: Δόκιμος Χαραλάμπους]

Δεν είμ' εγώ μήτε θνητή μήτε θεά,

αέρας γίνομαι, ασημένια βροχή,

φωτιά και πυρωμένο σίδερο,

πλάτανος και καρυδιά,

αρνί και λύκος...

Σκιάζομαι...

φωνές του Δευκαλίωνα και της Πύρρας

με καλούν να ταξιδέψω στη γη των Θεσπρωτών,

των Χαόνων και των Μολοσσών.

Δεν είμ' εγώ μήτε θνητή μήτε θεά,
αητός που σκίζω τον αέρα,
στάχυ στη γη φυτρώνω,
στα βουνά κλείνομαι,
στα χέρια μου κρατώ ουρανό και γη.

Κορφολογώ...
γέλια και πάθη των ανθρώπων.
Κι ύστερα τις οιμωγές τους,
σαν τους βρουν αγάπες, πίκρες και βάσανα.
Το φιδίσιο Καλαμά, βιγλάτορας διαφεντεύω.

Δεν είμ' εγώ μήτε θνητή μήτε θεά.
Στις κορυφογραμμές της Μουργκάνας περνοδιαβαίνω,
πάνω στα βήματα όσων άφησαν τα όνειρά τους.

Κι αγκυλώνομαι στις κοφτερές πέτρες,
τις ακούω να μιλούν σιγανά,
ψιθυρίζουν της μοίρας το κάλεσμα,
τη γη που μπολιάστηκε με αίμα,
τον ποταμό που σέρνει δάκρυα,
τη λαχτάρα του γυρισμού.

Δεν είμ' εγώ μήτε θνητή μήτε θεά,
τραγούδια λέω μόνο, μοιρολόγια,
ξένη κι άξενη στον τόπο τούτο
που εξορίζει μακριά τα παιδιά του,
τα σκορπίζει στα πέρατα του κόσμου,
μα ομήρους τά 'χει να παλλεύουν πάντα τη σκιά του.

Μπορείτε να το ακούσετε εδώ... >>>

N.G.L. Hammond: "Η επαρχία των Φιλιατών".

Για να διαβάσετε το κείμενο πατήστε επάνω του
ώστε να ανοίξει σε νέο παράθυρο και να γίνει μεγαλύτερο.

Η επαρχία Φιλιατών όπως την παρουσιάζει ο Hammond

[Αξιωματούχος του Ελληνικού Βασιλικού Τάγματος του Φοίνικος,

καθηγητής των Ελληνικών εις το πανεπιστήμιον Bristol,

τέως διευθυντής του κολλεγίου του Clifton & Fellow

και διευθυντής σπουδών του Clare στο Cambridge] 

στο βιβλίο του: "Ήπειρος" [Η γεωγραφία, τ' αρχαία ερείπια, η ιστορία και η τοπογραφία της Ηπείρου και των παρακειμένων χωρών], τόμος Α' στις σελίδες 94 - 108, από τις εκδόσεις: "Ηπειρωτική Βιβλιοθήκη", Αθήναι 1971.

Μετάφραση από τα Αγγλικά: Αθανάσιος Χρ. Γιάγκας

Αρχαία ερείπια στην επαρχία Φιλιατών και Δελβίνου

Από το βιβλίο του N.G.L. HAMMOND, "Ήπειρος" τόμος Α΄ - σελ. 95.

Από το βιβλίο του N.G.L. HAMMOND, "Ήπειρος" τόμος Α΄ - σελ. 103.

Ηπειρώτικη χαρμολύπη...

[ του Κώστα Γεωργουσόπουλου, από την εφημερίδα: “Τα Νέα” ]

Τα συναισθήματα δεν είναι σαν τα νομίσματα, παλαιάς και νέας κοπής. Δεν διαφέρει το πένθος, ο ενθουσιασμός, η οργή και η επιείκεια είτε κατοικείς σε παλάτια ή καλύβια είτε ευρίσκεσαι σε εποχές συρράξεων ή ημέρες συγκομιδής και περισυλλογής. Ο πόνος είναι πόνος, η χαρά χαρά. Ίσως να διαφέρουν τα μέσα, οι μόδες, ίσως οι εντάσεις να είναι διαφορετικές, ίσως να επιστρατεύονται, ανάλογα με τις συνθήκες, άλλα κουράγια. Ο πόνος, το πένθος, η απελπισία μπροστά στον θάνατο αγαπημένων προσώπων δεν άλλαξε ως βίωμα, ως τραύμα, ως εγκαυστική. Απόδειξη οι θρήνοι, στον Όμηρο, στους τραγικούς, στους ρομαντικούς, στους ρεαλιστές, στους συμβολιστές ακόμη και στους υπερρεαλιστές δημιουργούς. Θα έλεγα μάλιστα πως όσο οι συνθήκες του βίου περιορίζουν τις δυνατότητες να εκδηλωθεί, να εκφραστεί, να σκιστεί το συναίσθημα, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η ένταση.

Σαν σήμερα 16 Δεκεμβρίου 1803, Εξήντα Σουλιώτισσες χόρεψαν τον χορό του Ζαλόγγου!!!

Το 1803, είναι η χρονιά της συντέλειας. Το Σούλι με τις τόσες θυσίες και τους ακόμη περισσότερους ηρωϊσμούς πέφτει. Το τραγούδι τώρα πια ένας θρήνος. Ένας Ηπειρώτικος θρήνος ένα μοιρολόι που μέσα στη λιτότητά του τα λέει όλα. Τον πόνο της καταστροφής. Την ανυποχώρητη κραυγή “Θάνατος ή λευτεριά”. Οι γυναίκες προτιμούν το Ζάλογγο, ο Σαμουήλ την ολοκαυτωματική ανατίναξη:

Ένα πουλάκι ξέβγαινε ψηλά από το Σούλι.

Παργιώτες το ρωτήσανε, Παργιώτες το ρωτάνε:

-“Πουλάκι πούθεν έρχεσαι, πουλί μου πού πηγαίνεις;”.

-“Από το Σούλι έρχομαι και στη Φραγκιά πηγαίνω”.

-“Πουλάκι πες μας τίποτε, κανά καλό μαντάτο”.

-“Αχ τι μαντάτο να σας πω, τι να σας μολογήσω;
Πήραν το Σούλι πήρανε, πήραν τον Αβαρίκον
πήραν την Κιάφα την κακή, επήραν και το Κούγκι
κι έκαψαν τον Καλόγερο με τέσσερις νομάτους”.

Πηγή: ΡΑΔΙΟ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ 89,2

Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα στο Σούλι από το "Ράδιο Ηγουμενίτσα 89,2" ... >>>

Καλά Χριστούγεννα!!!

wallpaper για την επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή σας [1280x768]

"Η προίκα της ψυχής μας"...

Πόσο ιδιαίτερη είναι η σχέση μας με τη μουσική της γης μας...
Ακούς ένα τραγούδι, ένα μοιρολόι και χωρίς να έχεις βιώσει άμεσα τις καταστάσεις που περιγράφει, καταφέρνει να σε αγγίξει, να χτυπήσει την πιο "εσωτερική" χορδή της ψυχής σου και να σε συγκινήσει...
Είναι ίσως όλα αυτά που έζησαν και μας διηγούνται οι παππούδες μας, αυτά που διαβάσαμε και ακούσαμε από ανθρώπους που γεννήθηκαν σ'αυτό τον τόπο και πλέον οι χαρές και οι λύπες τους έχουν γίνει ένα με κάθε κομμάτι γής...
Είναι ίσως ακόμα οτι σου φέρνουν στο μυαλό ανθρώπους και μέρη που αγαπάς...
Και μαζί τους τις ιστορίες τους, που έχουν γίνει και δικές σου..Μπλέχτηκαν στη φαντασία σου και έγιναν εικόνες ζωντανές...σαν να πέρασες κι εσύ κάποτε από αυτά τα μονοπάτια, σαν να γεύτηκες τις ίδιες πίκρες και χαρές...
Είναι δύσκολο να εξηγήσεις αυτή τη "μαγνητική" και μαγική ατμόσφαιρα με απλούς συνειρμούς..
Ίσως είναι κάτι σαν "προίκα"...Κάτι που παίρνεις ως εφόδιο για την ψυχή σου, κάτι που σε κάνει περήφανο γι' αυτό τον τόπο και σε "καταδικάζει" με το βάρος του συνεχιστή αυτής της αέναης και έντονης ιστορίας ανάμεσα στη χαρά και τη θλίψη. Ανάμεσα στο γέλιο και το δάκρυ...

Πηγή: "Γυάλινα Γιάννενα" 

 

"Η Μαριόλα", μοιρολόι. Παίζει βιολί και τραγουδάει

ο 72χρονος Κωσταντίνος Χαλιγιάννης από τον Παρακάλαμο.

Από εκπομπή της Δόμνας Σαμίου.

http://www.youtube.com/watch?v=TDp2XqFzAnc&feature=player_embedded

''Μαλούνι'' - ντοκιμαντέρ μικρού μήκους

http://malouni.blogspot.com/2009/09/blog-post_12.html
 

Δείτε το δεκάλεπτο, ερασιτεχνικό ντοκιμαντέρ μικρού μήκους που γυρίστηκε το καλοκαίρι του 2008 και βγήκε σε dvd από την πολύ δραστήρια νεολαία του Μαλουνίου.

Μια εξαιρετική δουλειά που θα πρέπει να τη μιμηθούν οι νέοι και από τα υπόλοιπα χωριά της Μουργκάνας.

"Χαριτωμένη συντροφιά" [παραδοσιακό δημοτικό & πολυφωνικό τραγούδι]

ΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ
Χαριτωμένη συντροφιά μού λέει να τραγουδήσω
Κι εγώ τους λέγω δεν μπορώ, τους λέω δεν το ξέρω

Για πιάστε με να σηκωθώ και βάλτε με να κάτσω
Και φέρτε μου παλιό κρασί να πιω για να μεθύσω

Να πω τραγούδια θλιβερά και παραπονεμένα
Τραγούδια για την ξενιτιά, τραγούδια για τα ξένα

Παρηγοριά ’χει ο θάνατος, παρηγοριά ’χει ο Χάρος
Μα ο ζωντανός ο χωρισμός παρηγοριά δεν έχει

Χωρίζει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα
Χωρίζει και τ’ αντρόγυνο το πολυαγαπημένο

Στον τόπο που χωρίζουνε χορτάρι δε φυτρώνει
Κι άμα φυτρώσ’ κανά κλωνί, το λεν αλησμοχόρτι

[ Από το ιστολόγιο: "Γυάλινα Γιάννενα" ]

ΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ (Πολυφωνικό)
Χαριτωμένη συντροφιά μου λέει να τραγουδήσω,
να πω τραγούδια θλιβερά και παραπονεμένα,

κι εγώ τους λέω: - Δεν μπορώ, τραγούδια δεν τα ξέρω.

Βαστάξτε με να σηκωθώ και βάλτε με να κάτσω,
τα ποδαράκια με πονούν, τα γόνατα με σφάζουν,
μʼ επήραν τα γεράματα, άσπρισαν τα μαλλιά μου.

Και τώρα για τους φίλους μου, για τους αγαπημένους,
θα πω τραγούδια θλιβερά και παραπονεμένα.

Η ξενιτιά κι η (γι)ορφανιά, η πίκρα κι η αγάπη,
τα τέσσερα τα ζύγιασαν, βαρύτερα είνʼ τα ξένα.

Πάνουν ανύπαντρα παιδιά κι έρχονται γερασμένα.


[...μια εκδοχή της "ΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ" όπως περιέχεται στη συλλογή του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΤΣΙΑ "ΠΩΓΩΝΙ, ΔΕΡΟΠΟΛΗ / ΗΘΗ ΚΙ ΕΘΙΜΑ".
Ο συγγραφέας δείχνει να σέβεται την προφορικότητα του είδους δίχως να προχωρά σε λειάνσεις της γλώσσας στο τραγούδι αυτό.
Πηγή: "Πολυφωνικό Δίκτυο" - Άπειρος]

http://www.youtube.com/watch?v=LWGdsRXE5vU&feature=player_embedded#!

Πηγές:

"Γυάλινα Γιάννενα" 

"Πολυφωνικό Δίκτυο"

Βιβλιοπαρουσίαση: "Η ιερά μονή Μακραλέξη Πωγωνίου"

"Ὀταν υπηρετούσα ως ιεροδιδάσκαλος στην Καστάνιανη Πωγωνίου με απασχόλησε το μοναστήρι του Μακραλέξη. Πικραινόμουν απ’ την πλήρη εγκατάλειψή του και πάντα ήλπιζα ότι τελικά δεν θα χαθεί.
Στις 24 Αυγούστου του 2000 εκδηλώθηκε μεγάλη πυρκαγιά στην περιοχή της Αγίας Μαρίνας, της Καστάνιανης και της Κάτω Λάβδανης, η οποία προκάλεσε μεγάλη καταστροφή, τόσο στα δάση όσο και στα σπίτια. Υπήρξαν ακόμα και ανθρώπινα θύματα. Το δυσάρεστο αυτό γεγονός είχε σαν αποτέλεσμα να εκδηλωθεί επιτέλους και το ενδιαφέρον της πολιτείας για την ακριτική αυτή περιοχή. Έτσι ανακαινίστηκε και το μοναστήρι του Μακραλέξη.
Ο σημερινός επισκέπτης του μοναστηριού εντυπωσιάζεται κι εύχεται να βρεθούν άνθρωποι, οι οποίοι θα συνεχίσουν την από πολλά χρόνια διακοπείσα μοναχική παράδοση."

(Από τον πρόλογο του βιβλίου)

Διονύσιος Τάτσης Πρεσβύτερος

Σελίδες: 55
ΤΙΜΗ: 5 €

Το "ΡΑΔΙΟ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ" γράφει για το blog της Γλούστας...

Ευχαριστούμε πολύ το "Ράδιο Ηγουμενίτσα 89,2 fm" για τα πολύ καλά του λόγια, καθώς και για τη συνεργασία/ αναδημοσίευση άρθρων ανάμεσα στα δύο ιστολόγια, που μας δίνουν κουράγιο για να συνεχίσουμε την προσπάθεια ανάδειξης και προβολής της ιδιαίτερης πατρίδας μας, της ακριτικής Μουργκάνας και των χωριών της!



http://892fm.blogspot.com/



Παλιές φωτογραφίες

Γλέντι στο καφενείο του χωριού

Αυτοσχέδιο γλέντι στο παλιό καφενείο του χωριού πριν από πολλούς, πολλούς χειμώνες!!!

Δημήτρης Χίνος, ένας Γλουστινός που πρόσφερε πάρα πολλά στον τόπο του

Γεννήθηκε το 1942 στον Αναβρυτό (Φ/Βορτόπια) Θεσπρωτίας όπου και δέχτηκε τη βασική του εκπαίδευση. Μόλις τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές, στον Παλαμά Καρδίτσας, εγγράφεται στην Εκκλησιαστική Παιδαγωγική Ακαδημία Βελλάς Ιωαννίνων απ’ όπου αποφοίτησε το 1964. Το 1966 διορίστηκε ως δάσκαλος στην Κεφαλλονιά, όπου υπηρέτησε για δέκα χρόνια. Την επόμενη χρονιά παντρεύτηκε τη συγχωριανή, συνάδελφο και σύντροφο της ζωής του Σωτηρία (Ρούλα) Μούτσου, με την οποία έδωσαν μαζί τη μάχη της ζωής, αλλά και τον αγώνα για την ιδιαίτερη πατρίδα τους τη Θεσπρωτία, τη Μουργκάνα, τη Γλούστα.

Δάσκαλος, διευθυντής γραφείου, γραμματέας ΠΥΣΠΕ, οργανωτής υποδειγματικών διδασκαλιών και παιδαγωγικών συνεδρίων, ενεργό στέλεχος από τότε επιτροπών πολιτισμού και αθλητισμού. Ανήσυχος και υπεύθυνος, δεν αρκέστηκε στο πτυχίο του δασκάλου που έλαβε στη Βελλά, αλλά φοίτησε δύο χρόνια στο ΜΔΔΕ, τελείωσε το τμήμα Δημόσιας Διοίκησης της ΠΑΣΠΕ, βελτίωσε τα Αγγλικά του, επιμορφώθηκε σε θέματα Λαϊκής Επιμόρφωσης, παρακολούθησε και οργάνωσε σεμινάρια χρήσης εποπτικών οργάνων, έγραφε από τότε στην Κεφαλλονιά λαογραφικές εργασίες για τα ήθη και έθιμα, που φιλοξενούνται στο Λαογραφικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Από το 1977 μέχρι το 1979 υπηρέτησε στο Περιστέρι Αττικής και μετά στο γραφείο διαμερίσματος Ανατολικής Αττικής και από το 1986 μέχρι το 1990 ήταν διευθυντής του 16ου Δημοτικού Σχολείου Αμαρουσίου.

Η αγάπη του για την παιδεία ήταν παράλληλα δεμένη με την αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα του και υπήρξε πρωταγωνιστής στο να συνεγείρει συνειδήσεις, μεταλαμπαδεύοντας και στους άλλους, τον πατριωτισμό και την αγάπη για τον τόπο του.

Υπήρξε πρόεδρος από το 1976, για 9 χρόνια, του συλλόγου Κεφαλοχωριτών Θεσπρωτών Αττικής, με πλούσιο έργο που έδειχνε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του, τις ανησυχίες και τις δυνατότητές του για προσφορά, καθώς και πολλά έργα πολιτισμού στο χωριό του τη Γλούστα, το Κεφαλοχώρι του. Επίσης δημιούργησε χορευτικό τμήμα για να διατηρούνται οι παραδόσεις και να μαθαίνουν τα ήθη και έθιμα του τόπου τους τα απόδημα παιδιά των Γλουστινών και να διατηρούν την επαφή τους με την ιδιαίτερη πατρίδα τους.

Η δραστηριότητά του εκτιμήθηκε από όλους τους κοντοχωριανούς του, τους Μουργκανιώτες, και έτσι από το 1986 ως το 1992 ήταν Γραμματέας στο Δ.Σ. της Ομοσπονδίας Μουργκάνας και στη συνέχεια πρόεδρός της ως τις 10 Μαΐου 1998 οπότε και έφυγε από κοντά μας εντελώς αναπάντεχα. Δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει να υλοποιείται το μεγάλο του όραμα για την απόκτηση ιδιόκτητης στέγης από την Ομοσπονδία, η οποία για να τον τιμήσει έδωσε σε μια αίθουσα των νέων εγκαταστάσεών της το όνομα, του για πολλά χρόνια προέδρου της, Δημήτρη Χίνου.

Ο αγώνας των 16 χωριών της Μουργκάνας και ο αγροτικός ξεσηκωμός τους (1858-1930), αναδείχτηκε και έγινε ευρύτερα γνωστός με δικές του κυρίως προσπάθειες (*), έγινε μνημείο μπροστά στον αυλόγυρο του Αϊ Δημήτρη και θεσπίστηκε επέτειος για το "Κιλελέρ της Μουργκάνας", που γιορτάζεται με μεγαλοπρέπεια κάθε τρία χρόνια στο Κεφαλοχώρι (Γλούστα) Φιλιατών Θεσπρωτίας.

Εκεί κοντά στήθηκε, μετά τον ξαφνικό και αναπάντεχο θάνατό του, η προτομή του, για να μπορεί να αγναντεύει από κει την αγαπημένη του Μουργκάνα, και στα αποκαλυπτήρια της οποίας, την Κυριακή 13 Αυγούστου 2000, ο νομάρχης Θεσπρωτίας Νίκος Τσώνης στην ομιλία του μεταξύ άλλων ανέφερε χαρακτηριστικά:

«…Πρόεδρε, όσο σε γνώρισα και όσο σε ήξερα είδα τον άνθρωπο, είδα την καλοσύνη, τη φιλοπατρία, την αγάπη και την πίστη, την εργατικότητα και τον αγώνα, την αποτελεσματικότητα και την αλήθεια, τη συνεργατικότητα και την προτροπή.

Είδα και πίστεψα κι εγώ ότι τούτο τον τόπο μπορούμε να τον σηκώσουμε ψηλά

Πρόεδρε, με ρώτησαν πολλοί, γιατί κάνατε προτομή στον πρόεδρο της Ομοσπονδίας Μουργκάνας, αφού δεν ήταν Πρωθυπουργός, Δεσπότης, Αξιωματούχος. Και τους απάντησα μ’ όλο το σεβασμό στην προσωπικότητά σου και τη σεμνότητά σου:

• γιατί αυτός δεν είχε τίτλους μεγαλόσχημους, αλλά τίτλους ζωής
• γιατί η φλόγα του, έγινε δύναμη δημιουργίας σε τούτο το μικρό τόπο
• γιατί μας έκανε να τον αγαπήσουμε, να τον σεβόμαστε και να τον ταυτίσουμε με τούτη την αγαπημένη γη
• γιατί όποιος θα βλέπει τη μορφή του θα ρωτάει και θα μαθαίνει για έναν άνθρωπο που μπορεί να είναι υπόδειγμα, δάσκαλος ζωής.

Γι’ αυτό Πρόεδρε δε σου λέμε αντίο.

Ζεις, ακούγεται η φωνή σου μαζί με τον αγέρα της Μουργκάνας. Αφουγκραζόμαστε το λόγο σου και ακολουθούμε το δρόμο που χάραξες.»

(Πηγή: Εφημερίδα «Ήπειρος», Τρίτη 15 Αυγούστου 2000, φύλλο 1508, σελ. 1,8,9 και 10.)

 
* [Θα πρέπει εδώ να τονιστεί, για την ακρίβεια των γεγονότων, πως τα αποκαλυπτήρια του μνημείου για τον αγροτικό ξεσηκωμό του 1858-1930 έγιναν στις 10 Αυγούστου 1986 και πρόεδρος της ομοσπονδίας Μουργκάνας ήταν τότε ο Βασίλειος Τσοπόκης οπότε και θεσπίστηκε η επέτειος για "το Κιλιλέρ της Μουργκάνας" να γιορτάζεται με μεγαλοπρέπεια κάθε τρία χρόνια στο Κεφαλοχώρι (Γλούστα) Φιλιατών - Θεσπρωτίας]

[Στην προσπάθειά μας να διατηρήσουμε αναλλοίωτη τη μνήμη από την ιδιαίτερη πατρίδα μας δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε σε όσους χωριανούς μας βοήθησαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τον τόπο και ιδιαίτερα το χωριό μας, τη Γλούστα, στη μακρόχρονη πορεία του μέχρι σήμερα, σε μια ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης.

Τους ευχαριστούμε όλους από καρδιάς, ελπίζοντας πως θα βρουν άξιους μιμητές και συνεχιστές τού έργου τους, μέσα από τις σύγχρονες γενιές των παιδιών της Γλούστας.

Επειδή, όπως είναι φυσικό, είναι δύσκολο να έχουμε στοιχεία για τους πολλούς Γλουστινούς που θα έπρεπε να αναφερθούν στην ιστοσελίδα μας, παρακαλούμε θερμά όποιον γνωρίζει κάποια στοιχεία και έχει φωτογραφίες Γλουστινών, να μας τις στείλει στην ηλεκτρονική μας διεύθυνση: glousta@gmail.com και εμείς θα φροντίσουμε άμεσα, τα στοιχεία αυτά να δημοσιευθούν.

Εκ των προτέρων ευχαριστούμε πολύ όσους θα μας βοηθήσουν σ' αυτή μας την προσπάθεια.]

Σωτηρία (Ρούλα) Μούτσου - Χίνου, η άοκνη υπηρέτης του λαϊκού πολιτισμού και της παράδοσης



 Η Σωτηρία (Ρούλα) Μούτσου – Χίνου κατάγεται από το Κεφαλοχώρι (Γλούστα) Θεσπρωτίας και γεννήθηκε στην Αθήνα. Τελείωσε τις σπουδές της στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και υπηρέτησε ως δασκάλα στην Κεφαλονιά για 10 χρόνια και στη συνέχεια στην Αθήνα.

Διακατεχόμενη από μεγάλη αγάπη για τη γενέτειρα και τον ευρύτερο τόπο καταγωγής της, ασχολήθηκε από νωρίς με τους συλλόγους αποδήμων Ηπειρωτών, αρχικά του χωριού της και στη συνέχεια στην Ομοσπονδία Μουργκάνας όπου σε συνεργασία με την κα Εριφύλη Λάλου ίδρυσαν το χορευτικό της τμήμα από το 1982.

Λάτρης της Ηπειρωτικής πολιτιστικής κληρονομιάς, μαζί με τον αείμνηστο σύζυγό της, Δημήτρη Χίνο, αγωνίζεται για τη διατήρηση των παραδόσεων και ιδιαίτερα του χορού.

Γνώστης των Ηπειρωτικών χορών άρχισε να προσφέρει αφιλοκερδώς τις γνώσεις της μεταλαμπαδεύοντας την αγάπη της για το χορό αλλά και για την Ήπειρο, τη Θεσπρωτία και τη Μουργκάνα στα νέα παιδιά της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας και των χωριών της περιοχής της Ομοσπονδίας Μουργκάνας. Μια προσφορά που συνεχίζεται άοκνα μέχρι τώρα, παράλληλα με τη συμμετοχή της στις διοικήσεις διαφόρων αποδημικών οργανώσεων.

Την κα Ρούλα Χίνου πολλοί γνωρίζουν για την προσφορά της στο Λαϊκό Πολιτισμό. Ίσως όμως λίγοι να γνωρίζουν ότι μαζί με την αγάπη και την ψυχή της, που προσφέρει απλόχερα, βοήθησε και οικονομικά την Ομοσπονδία Μουργκάνας. Γι’ αυτό ανακηρύχτηκε Μεγάλη Ευεργέτης. Έβαλε «πλάτη» να πραγματοποιηθεί το μεγάλο όνειρο του αξέχαστου συντρόφου της και αείμνηστου Προέδρου μας Δημήτρη Χίνου να αποκτήσει η Ομοσπονδία μας τη δική της ιδιόκτητη στέγη. Αμέτρητες όμως είναι και οι ώρες δουλειάς που προσφέρει στην Ομοσπονδία Μουργκάνας.

(Από το αφιέρωμα της Ομοσπονδίας Μουργκάνας, για τα 20 χρόνια λειτουργίας της)

Καλό μήνα ..και καλό χειμώνα σε όλους!

Ο παπα-Τσοπόκης

Ο ιερέας - οικονόμος Βασίλειος Τσοπόκης ταυτίστηκε με την ιστορία της Γλούστας από το 1932 [όταν με ενέργειες της Αδελφότητας χειροτονήθηκε ιερέας στο χωριό  και ο οποίος προτού οδηγηθεί στην ιεροσύνη ήταν αρτεργάτης στην Αθήνα και μάλιστα υπήρξε ο εμπνευστής και αγωνιστής τής δημιουργίας του Σωματείου Αρτεργατών της Αθήνας], μέχρι και το τέλος της ζωής του.

Επέστρεψε, λοιπόν, στο χωριό όπου και έμεινε για όλη τη ζωή του, διακονώντας με σύνεση και αγάπη προς όλους τους συγχωριανούς του. Ήταν πολύ γνωστός σε όλη τη γύρω περιοχή και σε κάθε σοβαρό ζήτημα ζητούνταν πάντα η γνώμη του. Ο τρόπος που έψαλε και η γλυκύτατη φωνή του την ώρα της θείας λειτουργίας συνάρπαζαν και μάγευαν όποιον είχε την τύχη να μετέχει σ' αυτήν.

Άξια συνοδοιπόρος και συμπαραστάτης στη ζωή του υπήρξε η πρεσβυτέρα Σταματία Τσοπόκη - Ζκέρη, μια μειλίχια και καλοσυνάτη γυναίκα, που στάθηκε άξια παπαδιά δίπλα του.

Όσοι τον γνώρισαν είναι βέβαιο πως θα τον θυμούνται για πάντα!

Πανοραμική άποψη της Γλούστας

Πανοραμική φωτογραφία της Γλούστας τραβηγμένη πριν από 25 περίπου χρόνια. [Χρ. Πουλίζος]

Τέσσερις γενιές Γλουστινών μαζί...

Σεμινάρια ηπειρώτικου πολυφωνικού τραγουδιού

Συνεχίζονται κάθε Πέμπτη στις 5 μμ τα σεμινάρια ηπειρώτικου πολυφωνικού τραγουδιού στο ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ στην Πλάκα. Στα σεμινάρια διδάσκουν, από το 1999 μέχρι σήμερα. τα μέλη του πολυφωνικού συνόλου "ΧΑΟΝΙΑ" Αλέξανδρος Λαμπρίδης, Αντώνης Έξαρχος, Μαρία Τσουκαλά. Το Μουσείο βρίσκεται στη Διογένους 1, Αέρηδες, Πλάκα, τηλέφωνο 2103250198 [ Alexandros Lambridis ]

Πολυφωνικό Τραγούδι [Η Ήπειρος της Πεντατονίας!]

Η πολυφωνία ως μουσικός όρος είναι ταυτισμένη με δύο διαφορετικά μουσικολογικά περιεχόμενα. Για τους φίλους της κλασικής μουσικής, η πολυφωνία είναι ένα σύστημα μουσικής γραφής που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στη περίοδο της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, για να φθάσει μέχρι τις μέρες μας σαν μια έντεχνη μουσική έκφραση. Η έντεχνη ευρωπαϊκή πολυφωνία βασίζεται στην αντιπαράθεση όμοιων μελωδικών γραμμών. Σε διάκριση με αυτό το είδος η Λαϊκή Πολυφωνία έχει ρίζες προγενέστερες, για κάποιους ερευνητές αρχέγονες, απαντά σε ελάχιστες περιοχές του κόσμου και βασίζεται στη διαφορετικότητα των μελωδικών γραμμών έκφρασης των μελών της πολυφωνικής ομάδας.
Τρία βασικά στοιχεία συνηγορούν στην παλαιότητα της καταγωγής της Λαϊκής Πολυφωνίας: η ομαδικότητα, ο φωνητικός χαρακτήρας της ερμηνείας και οι ανημίτονες πεντατονικές κλίμακες που αποτελούν τη μελωδική βάση της.

[Πηγή: http://www.polyphonic.gr/ ]

"Η πίτα του Ηπειρώτη" 2011

Η ιστορική ταυτότητα της περιοχής των 16 χωριών της Μουργκάνας

«Κοντά στις μεγάλες εκτάσεις γης που ενέμοντο οι καταχτητές ανθούσαν στην εποχή της Τουρκοκρατίας τα ελεύθερα χωριά (Κεφαλοχώρια), που κατοικούνταν από μικροϊδιοκτήτες καλλιεργητές. Τα περισσότερα απ’ αυτά τα συναντούμε στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές, εκεί δηλ. που δεν έφτανε το αρπαχτικό χέρι των κατακτητών, όχι γιατί τους έλειπε η διάθεση, αλλά γιατί προτιμούσαν τις εύφορες εκτάσεις των κάμπων. Δημιουργήθηκαν τα πιο πολλά από τις συνεχείς μετακινήσεις του ελληνικού πληθυσμού σε ασφαλέστερα μέρη του εσωτερικού, για την αποφυγή των αφόρητων καταπιέσεων από τους καταχτητές.

Το βόρειο τμήμα της επαρχίας Φιλιατών είναι το πιο ορεινό και άγονο τμήμα της περιοχής. Δεσπόζεται από τον ορεινό όγκο της Μουργκάνας (υψόμ. 1806 μ.) με χαμηλότερες προεκτάσεις ανατολικά και νότια τον Τσοροβέτσι, τη Βελίκα, τη Μεγάλη Ράχη, τη Βελούνα, την Ταβέρα, την Πλόκιστα κ.ά. Ένας τόπος κλειστός ολόγυρα από βουνά με βαθιές χαραδρώσεις και ορμητικούς χείμαρρους (ξεροπόταμα). Τις δυο μικρές κοιλάδες με πράσινο, διαρρέουν δυο ποταμάκια, η Λαγκάβιτσα, αστείρευτη δροσοπηγή, που αναπηδάει από τα σπλάχνα της Μουργκάνας και εκβάλλει στον Καλαμά, και η Παύλα (ο Ξάνθος) στην Αλβανία. Στα χαμηλότερα μέρη δασωμένες λοφοσειρές με μικρά πλατώματα, υποτυπώδεις «κάμποι» και χωραφάκια, που καλλιεργούνταν με την πατροπαράδοτη τσάπα ή το ζευγάρι. Όπως λέει ο ποιητής:

«Φτενά χωράφια κρατημένα σε πεζούλια

κι άπιαστες γίδες που κρεμιούνται σε γκρεμούς,

ετούτα είναι η πατρίδα μας μα η Πόυλια

δε λάμπει πιο καθάρια σ’ άλλους ουρανούς».
(Γ. Κοτζιούλας)

Ο φτωχός και άγονος τόπος έδιωχνε ανέκαθεν τους άρρενες κατοίκους στην ξενιτιά και το καζάντιο του ξενιτεμένου ήταν από παλιά το κύριον εισόδημα της οικογένειας. Όσοι έμεναν πίσω, ιδροκοπούσαν ν’ αποσπάσουν τη λίγη τροφή από τις βουνοπλαγιές τις γεμάτες στουρναρόπετρα.

Η περιοχή απολήγει στα ελληνοαλβανικά σύνορα, που χαράχτηκαν αυθαίρετα πάνω στις οροσειρές Στουγάρας – Μουργκάνας διαχωρίζοντας έτσι την περιοχή από μια ευρύτερη ενδοχώρα με ελληνικούς πληθυσμούς με τους οποίους οι κάτοικοι της επαρχίας είχαν την ίδια καταγωγή και τους είχαν συνδέσει επί αιώνες κοινοί αγώνες και κοινά ιδανικά.

Στο απόμερο αυτό κομμάτι της ηπειρωτικής γης είναι χτισμένα τα 16 χωριά μας. Στην πραγματικότητα συναριθμούνταν σε 25, μαζί με τα 9 εξαρτήματά τους, ενώ μαζί με τα 6 που βρίσκονται σήμερα μέσα από τα αλβανικά σύνορα είναι συνολικά 31 και είναι τα εξής με τη μορφή και την ονομασία που αναφέρονται στα επίσημα έγγραφα της εποχής του αγώνα: (μέσα στην παρένθεση αναγράφεται η σημερινή ονομασία μερικών απ’ αυτά).

1.ο Τσαμαντάς, 2.το Μπαμπούρι, 3.το Λιά και η Κωστάνα (Μηλέα), 4. η Γλούστα (Κεφαλοχώρι) και το Γαρδίκι (Άγιος Γεώργιος), 5. η Λίστα, 6. το Τσαρακλιμάνι (Καλλιθέα), 7. το Κούτσι (Βρυσούλα), 8. η Λεφτοκαρυά, 9. η Μπράνια – αρχαίο Βρυάνιο, 10. του Λύκου (Χαραυγή), 11. η Ραβενή, 12. το Κόκκινο Λιθάρι, 13. το Μαλούνι, 14. η Κεραμίτσα, 15. το Λίμποβο (Κρυονέρι), 16. η Κοκκινίστα καθώς και τα εξαρτήματά τους: 1. Αχούρια Αγίων Πάντων, 2. Αχούρια Μπαμπουρίου, 3. Φατήρι (Κερασοχώρι), 4. Γολά, 5. Αράχωβα, 6. Ζενέλι/Ζεϊνέλ, 7.Φ/ Βορτόπια (Αναβρυτός), 8. Ξέχωρο και 9. Πόβλα (Αμπελώνας).

Τα έξι χωριά που βρίσκονται σήμερα μέσα από τα αλβανικά σύνορα είναι: 1.Μάλτσιανη, 2.Τσαρκοβίστα, 3.Άγιος Ανδρέας, 4.Λουψάτι, 5.Γράβα και 6.Θεολόγου. Ακολουθούσαν πάντοτε στον αγώνα των πανωχωριτών με επικεφαλής τον αρχιμανδρίτη Φιλήμονα Κίτσιο, ο οποίος καταγόταν απ’ το χωριό Άγιος Ανδρέας.

Η συγκέντρωση και ανάπτυξη του πληθυσμού της ορεινής αυτής περιοχής τοποθετείται στις αρχές του 17ου αιώνα. Τότε, μετά το αποτυχόν κίνημα του Διονυσίου Φιλοσόφου (Σκυλοσόφου) στα Γιάννενα (1611) και τις τραγικές συνέπειές του για τους Έλληνες, ένα κύμα βίαιου εξισλαμισμού σάρωσε τη δυτική Ήπειρο και τη νότια Αλβανία. Ολόκληρα χωριά στην περιοχή Φιλιατών και Παραμυθιάς, αλλά και στις επαρχίες Δελβίνου και Αργυροκάστρου, αλλαξοπίστησαν. Εκείνοι που αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν είχαν να επιλέξουν ανάμεσα στην αυτοεξορία και στην παραμονή στον τόπο τους. Στη δεύτερη όμως περίπτωση γίνονταν κολίγοι (είλωτες) χωρίς κανένα δικαίωμα στις ατομικές τους ιδιοκτησίες που είχαν γίνει τουρκικές.

Στα χρόνια αυτά η περιοχή της Μουργκάνας αρχίζει να δέχεται δυο μεγάλα κύματα εποικισμού. Το πρώτο προέρχεται από τα χωριά νοτιοδυτικά αυτής, Άγιος Παντελεήμονας, Μαρκάτι, Λινάτι, Γιάνναρη και άλλα της περιοχής Δελβίνου. Τα χωριά αυτά πέρασαν ομαδικά στον ισλαμισμό, που συνεχίστηκε ως τις αρχές του 18ου αιώνα.

Τότε ολόκληρες οικογένειες, που θέλησαν να διαφυλάξουν την πίστη τους και την εθνική τους συνείδηση, διάλεξαν το δρόμο της αυτοεξορίας και βρήκαν ασφαλές καταφύγιο στα πανωχώρια της Μουργκάνας, Ασπροκλήσι, Τσαμαντάς, Μπαμπούρι, Λια, Λίστα, Γλούστα κ.ά. ...

. . . . . . . . . . . .

... Το δεύτερο κύμα εποικισμού αποτέλεσαν οικογένειες που κατοικούσαν νοτιότερα, στα πεδινά και περισσότερο εύφορα εδάφη της επαρχίας Φιλιατών. Είχαν κυνηγηθεί από εκείνους που νωρίτερα είχαν αλλαξοπιστήσει και είχαν καρπωθεί τους κάμπους και τους ελαιώνες της περιοχής, δηλ. τους Αλβανοτσάμηδες.

Οπωσδήποτε αποτελεί τίτλο τιμής για τους πρώτους γενάρχες των 16 χωριών το γεγονός ότι, στο πείσμα των υλικών αγαθών που τους εξασφάλιζε η αλλαξοπιστία, προτίμησαν τη σκληρή ζωή, που τους περίμενε στη νέα φτωχή και άγονη πατρίδα τους.

Δε ζουν οι αετοί μες στο κλουβί

Κι ούτε οι Πανωχωρίτες

Μες στη σκλαβιά, στη φυλακή!

Κι αν έρθει η μαύρη ώρα

Στη μάχη θα ριχτούνε

Και θ’ αψηφήσουν τη θανή!

…Πλήρωναν βέβαια τον καθιερωμένο φόρο στο «ντοβλέτι», αλλά επιτέλους ο καταχτητής ήταν ώρες μακριά από τα σπίτια τους. Και έπρεπε να το σκεφτεί καλά πριν αποφασίσει ο Τούρκος να προσπελάσει το ορεινό φρούριο της περιοχής.

Επιχειρώντας μια ιστορική αναδρομή στην περιοχή των χωριών της Μουργκάνας, παρατηρούμε ότι η ορεινή αυτή αετοφωλιά θα γίνει στα χρόνια της δουλείας προπύργιο αντίστασης στις αρπαχτικές διαθέσεις των αγάδων και συνάμα ορμητήριο στους απελευθερωτικούς αγώνες που θα ακολουθήσουν.

Από τους πρώτους που επιχείρησαν να κατακτήσουν την περιοχή ήταν ο Αλή Πασάς,...

«ο οποίος προ του εκ ξύλου γκορτσιάς πυροβόλου του Μπαμπουριώτη Τσιάβο Βασίλη ηναγκάσθη να συνθηκολογήσει με τους πολεμίους του».

…Αλλά και στην επανάσταση του 1821 οι 16χωρίτες δεν έμειναν αμέτοχοι. Πολλοί ήσαν εκείνοι που έδωσαν το παρόν στον μεγάλο εκείνο απελευθερωτικό αγώνα του Γένους, είτε σχηματίζοντας οι ίδιοι αντάρτικα τμήματα είτε ακολουθώντας γνωστούς οπλαρχηγούς της εποχής.

…Στα ίδια τα χωριά τους δε χρειάστηκε να πολεμήσουν οι 16χωρίτες. Επί αιώνες ο καταχτητής δεν είχε τολμήσει να πατήσει και πολύ περισσότερο να εγκατασταθεί σ’ αυτά για δυο κυρίως λόγους. Ο ένας ήταν το ανυπόταχτο των κατοίκων. Ο άλλος, η διαμόρφωση του ορεινού εδάφους, που τους εξασφάλιζε ένα σχεδόν απροσπέλαστο οχυρό. Έτσι τετρακόσια χρόνια δουλείας πέρασαν χωρίς ν’ αφήσουν τα σημάδια τους στην περιοχή. Ήταν μια καθαρά ελληνική και χριστιανική περιοχή και τέτοια διατηρήθηκε μέχρι την απελευθέρωσή της το 1913.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί η καθαρότητα στη γλωσσική έκφραση των κατοίκων της περιοχής. Όταν σε πολλά μέρη της πατρίδας μας επιχωριάζουν λίγο ή πολύ τα τοπικά ιδιώματα, οι 16χωρίτες διατήρησαν καθαρά και ατόφια την ελληνική λαλιά.

Πράγματι, ενώ σ’ άλλες περιοχές της Ηπείρου συναντούμε τη σφαγή των φωνηέντων (σκ΄λί αντί σκυλί, π΄γάδ΄ αντί πηγάδι κ.λ.π.) εδώ η προφορά των λέξεων μάς έρχεται αυτούσια και αναλλοίωτη. Αυτή η προφορά, στο στόμα μάλιστα των γυναικών, καθώς σέρνεται στα φωνήεντα με μια μουσικότητα, θυμίζει αρχαία προσωδία.»

[Από το βιβλίο των Νικ. Α. Σκόπα και Σπ. Λ. Χαραμόπουλου: «Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΩΝ 16 ΧΩΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΦΙΛΙΑΤΩΝ - ΕΝΑ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΞΕΣΗΚΩΜΑ, 1858-1930», έκδοση της Ομοσπονδίας Μουργκάνας και από το βιβλίο του Γιάννη Θ. Μούτσιου: «ΤΑ ΠΑΝΩΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΡΓΚΑΝΑΣ», Γιάννενα 1998]