ΣΥΓΓΡΑΦΗ
ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΛΕΞΙΚΟΥ
Απ’ όλους μας αναγνωρίζεται η φθίνουσα πορεία
του γλωσσικού ιδιώματος της περιοχής μας.
Η ομογενοποίηση του λόγου που επιβάλλεται κυρίως από τα
ηλεκτρονικά Μέσα, η μη χρήση παλαιών λέξεων και φράσεων στον καθημερινό λόγο, η
περιθωριοποίηση του γλωσσικού ιδιώματος της περιοχής μας, καθώς επίσης και η
εισαγωγή μηχανικών μεθόδων παραγωγής (που κατέστησε, αναπόφευκτα, μουσειακό
είδος το αλέτρι για παράδειγμα) είναι οι κυριότερες αιτίες που συμβάλλουν στο να
τείνουν προς αφανισμό λέξεις που ομιλούνταν επί εκατοντάδες χρόνια τόσο στον
Νομό Θεσπρωτίας, όσο και σε ολόκληρη την
Ήπειρο.
Καθίσταται, επομένως, αυτονόητη η προσπάθεια για
διάσωση όποιων παλαιών λέξεων ή φράσεων μπορούν να εντοπιστούν σήμερα, επειδή
είναι σε χρήση στον καθημερινό λόγο, έστω και ως απλή ανάκληση στη
μνήμη.
Μια τέτοια επίπονη προσπάθεια έχει αναλάβει ένας
Ηπειρώτης.
Συγκεκριμένα, όπως μας ενημέρωσε ο κ. Βασίλης
Μαλισιόβας (γεννήθηκε και μεγάλωσε στο χωριό Μαρκινιάδα Άρτας), έχει ξεκινήσει
εδώ και καιρό τη σύνταξη ενός λεξικού, το οποίο θα συμπεριλάβει τα γλωσσικά
ιδιώματα και των τεσσάρων νομών της Ηπείρου.
Στο πλαίσιο αυτό, απευθύνει έκκληση σε όποιον γνωρίζει
παλαιές λέξεις (και εκφράσεις, ευχές, κατάρες, δημοτικά τραγούδια
κ.λπ.) της περιοχής μας να επικοινωνήσει μαζί του προκειμένου να τις
συμπεριλάβει στα λήμματα του λεξικού.
Μπορείτε επίσης να ζητήσετε να σας αποστείλει ειδικό
ερωτηματολόγιο προς συμπλήρωση, έτσι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πληρέστερη η
καταγραφή του γλωσσικού υλικού που θα συγκεντρωθεί.
Όσοι λοιπόν
γνωρίζετε έστω και ελάχιστες παλαιές λέξεις από τη ντοπιολαλιά της περιοχής μας,
παρακαλείστε να επικοινωνήσετε με τον κ. Μαλισιόβα:
στο κιν. 6974-004361
ταχυδρομική δ/νση: Βασίλης Μαλισιόβας, Ανθεμίου 2,
Τ.Κ. 114 75, Αθήνα.
*Ο Βασίλης Μαλισιόβας είναι πτυχιούχος
Κλασσικής Φιλολογίας και Κοινωνικής Θεολογίας του Παν/μίου Αθηνών, καθώς και
διπλωματούχος Παλαιογραφίας.
Εργάζεται ως
επιμελητής εκδόσεων, ενώ είναι επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου
Λεξικολογίας (επιμέλεια λεξικών Γ. Μπαμπινιώτη).
Από το υλικό που έχει
συγκεντρωθεί σταχυολογούμε:
Χαλεύω: Ζητάω
Αμάκα: Υπεξαίρεση, κλεψιά
Κούχτιο: Ηλίθιος
Σκιόρμα: Σκιάχτρο / άσχημος
Μάντρα: Αυλή
Ουρλός: Νερουλός
Γκώνω: Φουσκώνω
Αγκούσα: Φούσκωμα / δυσθυμία
Κούτσικος: Μικρός
Κεφτέδα: Κεφτές
Κριγιάσι: Κρέας
Τράτο: Πλεονέκτημα / περιθώριο
Τις οίδε: Ποιος ξέρει
Συνοδειά: Παρέα
Ήδυσμα: Ευχάριστο, πολύτιμο
πράγμα
Φυλακώνω: Φυλακίζω
Μου ’κάζεται (εικάζεται):
Νομίζω
Ορμηνεύω: Συμβουλεύω
Καρλαύτης: Αυτιάς, ο έχων μεγάλα
αυτιά
Πεντερούγα: Καμπούρα
Γκαβός: Τυφλός
Καματώνω: Ζεσταίνομαι
Ξαποστειό: Ξεκούραση
Τσέτα: Παρέα άτακτων παιδιών
Μπάκακας: Βάτραχος
Στάκα (ή στέκα): Περίμενε
(προστ.)
Σκούζω: Κλαίω
Λιανοπαίδι: Πιτσιρίκι
Μαυλάω: Καλώ (με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο) τα ζώα,
π.χ. για να τα ταΐσω. Αντίθ. προγκάω
Πιτόρος: Ζωγράφος
Σουρούπι: Ύπνος
Κολλάω: Αναρριχώμαι
Σωροβολιό: Ερείπιο, (μετφ.) αυτός που έχει πολύ κακή
διάθεση
Ξεγραδώνω: Απαγκιστρώνομαι,
ξεμπλέκω
Ας βοηθήσουμε τον κ. Μαλισιόβα στην
αξιέπαινη προσπάθειά του, γνωστοποιώντας του τις λέξεις της περιοχής μας.
Το υπό σύνταξη Ηπειρώτικο Λεξικό είναι ένα έργο
που αφορά τον τόπο μας.
Για να μην χαθεί η γλώσσα των προγόνων μας!
Πουλίζος Χριστόφορος, δάσκαλος
