Το κίνημα του Διονυσίου Φιλισόφου και η Μουργκάνα

« Τότε, μετά το αποτυχημένο κίνημα του Διονυσίου του Φιλοσόφου στα Γιάννινα (11/9/1611) και τις τραγικές συνέπειές του για τους Έλληνες, ένα κύμα βίαιου εξισλαμισμού σάρωσε τη δυτική Ήπειρο και τη νότια Αλβανία. Ολόκληρα χωριά στην περιοχή Φιλιατών και Παραμυθιάς, αλλά και στις επαρχίες Δελβίνου και Αργυροκάστρου, αλλαξοπίστησαν. Εκείνοι που αρνήθηκαν ν΄ αλλαξοπστήσουν είχαν να επιλέξουν ανάμεσα στην αυτοεξορία και στην παραμονή στον τόπο τους. Στη δεύτερη περίπτωση γίνονταν κολήγοι...
Στα χρόνια αυτά η περιοχή Μουργκάνας αρχίζει να δέχεται δύο μεγάλα κύματα εποικισμού. Το πρώτο προέρχεται από τα χωριά Άγιος Παντελεήμονας, Μαρκάτι, Λινάτι, Γιάνναρη και άλλα της περιοχής του Δελβίνου...Τότε ολόκληρες οικογένειες, που θέλησαν να διαφυλάξουν την πίστη και την εθνική τους συνείδηση, διάλεξαν το δρόμο της αυτοεξορίας και βρήκαν ασφαλές καταφύγο στα πανωχώρια της Μουργκάνας, Ασπροκλήσι, Τσαμαντάς, Μπαμπούρι, Λια, Λίστα, Γλούστα, κ.ά.».

[Από το βιβλίο των Νικ. Α. Σκόπα & Σπ. Λ. Χαραμόπουλου «Ο Αγώνας των 16 χωριών της Επαρχίας Φιλιατών (Ένα Αγροτικό Ξεσήκωμα 1858 - 1930)».

Οι συγγραφείς στο συγκεκριμένο σημείο αναφέρουν γραπτή αφήγηση του Οικονόμου Παπαζήση από το χωριό Λια, σύμφωνα με την οποία 42 οικογένειες έφυγαν από το χωριό Μαχαλά του Δελβίνου για να εγκατασταθούν στο Λια το 1732.]

Το δεύτερο κύμα εποικισμού αποτέλεσαν οικογένειες που κατοικούσαν νοτιότερα, στα πεδινά και περισσότερο εύφορα εδάφη της επαρχίας Φιλιατών. Είχαν κυνηγηθεί από εκείνους που νωρίτερα είχαν αλλαξοπιστήσει και είχαν καρπωθεί τους κάμπους και τους ελαιώνες, δηλ. τους Αλβανοτσάμηδες.

Πηγή: Ομοσπονδία Μουργκάνας

Με αφορμή τη συμπλήρωση σήμερα, 400 χρόνων από το μαρτυρικό θάνατο του πρωτεργάτη του πρώτου επαναστατικού κινήματος στην Ήπειρο το 1611, Διονυσίου του Φιλοσόφου,
[ και ΟΧΙ "Σκυλοσόφου" όπως τον αποκαλούσαν οι εχθροί του...! ]
αφιερώνεται σε όλους όσους έδωσαν το αίμα τους για να ζούμε εμείς σήμερα
σε μια ελεύθερη πατρίδα!