ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ 28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ*
Σεβασμιότατε μητροπολίτη Παραμυθιάς, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργας, κύριε Τίτο
Σεβαστοί πατέρες του ιερού ναού τούτου
Αξιότιμε εκπρόσωπε της ελληνικής κυβέρνησης
Αξιότιμοι εκπρόσωποι των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών της χώρας μας
Αξιότιμοι κύριε Βουλευτή – κύριε Αντιπεριφερειάρχη – κύριε Δήμαρχε
Εντιμότατοι εκπρόσωποι κάθε άλλης αρχής
Κυρίες και κύριοι - αγαπητά μας παιδιά
Ας γυρίσουμε με τη σκέψη μας 72 χρόνια πριν, στον Οκτώβριο του 1940,
τότε που μόλις άρχιζε να ξεδιπλώνεται η μελανότερη σελίδα της ιστορίας: Ο
δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Ο πόλεμος, που ξεκινώντας από την
Ευρώπη, διάβηκε γρήγορα τα σύνορά της, διέσχισε τους ωκεανούς και
σφιχταγκάλιασε στα δίχτυα του τρόμου και του θανάτου, ολόκληρη την
ανθρωπότητα.
Ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων από κάθε γωνιά του πλανήτη, ετοιμάζονται
να θυσιαστούν στο βωμό των πολεμοκάπηλων ανατολής και δύσης. Το αίμα των
λαών είναι έτοιμο να ποτίσει τη γη, να βάψει τις θάλασσες, να δώσει
νέα, πρωτόγνωρη διάσταση στη φρίκη του πολέμου.
Τα λόγια είναι φτωχά για να ζωντανέψουν τις ιστορικές μνήμες του ’40:
Τις θηριωδίες των δυνατών, τον ηρωισμό των απλών ανθρώπων, τον αφανισμό
εκατομμυρίων αθώων, τους σωρούς των ερειπίων…
Σ’ αυτόν τον τρομακτικό κυκεώνα του ολέθρου παρασύρθηκε σύντομα και η
δική μας πατρίδα, σέρνοντας το δικό της χορό στα πεδία των μαχών και
υπογράφοντας νέες σελίδες δόξας με μελάνι ανεξίτηλο, το αίμα των
παλικαριών της.
Οι όχθες του Καλαμά, του δικού μας Καλαμά, και οι χιονισμένες
πλαγιές της Πίνδου γίνονται το πρώτο θέρετρο του πολέμου. Εκεί τα
παλικάρια μας αναμετρούνται όχι μόνο με τους εισβολείς, όχι μόνο με τις
σφαίρες αλλά και με το κρύο του βαρύ χειμώνα, τις τεράστιες ελλείψεις σε
πολεμοφόδια και εξοπλισμό, τις ατέλειωτες πορείες, την πείνα, τις
αρρώστιες, τις κακουχίες. Βιολογικά είναι αδύνατον να αντέξουν. Οι νόμοι
της λογικής επιβάλλουν την ήττα και την υποχώρηση.
Και τότε αρχίζει το παράλογο. Αρχίζει το ελληνικό θαύμα. Με μόνο
όπλο την ψυχή, την μπολιασμένη από τα τρεις χιλιάδες χρόνια ένδοξης
ελληνικής ιστορίας, οι φαντάροι μας βροντοφωνάζουν «αέρα» και σπέρνουν
τον πανικό στο στρατόπεδο των Ιταλών εισβολέων. Οι ρόλοι, σε διάστημα
μόλις 15 ημερών, αντιστρέφονται. Είναι οι Έλληνες τώρα που επιτίθενται,
που εισβάλλουν στη γειτονική Αλβανία, καταδιώκοντας τους Ιταλούς κι
απελευθερώνοντας το ένα μετά το άλλο τα χωριά και τις πόλεις της Βορείου
Ηπείρου:
Κορυτσά, 22 Νοεμβρίου ξημερώματα. Την επομένη της γιορτής της
Παναγιάς και των Ενόπλων μας Δυνάμεων. Σαν δώρο της Μεγαλόχαρης στον
ελληνικό στρατό το δέχονται οι φαντάροι μας. Κι ο Παλαιολόγος,
απεσταλμένος του «Eλεύθερου Bήματος» στο μέτωπο στέλνει στην εφημερίδα
του την παρακάτω ενθουσιώδη ανταπόκριση:
«METΩΠON HΠEIPOY, 22 Nοεμβρίου. H Ήπειρος ολόκληρος εις μίαν ψυχήν
πανηγυρίζει ενθουσιωδώς την κατάληψιν της Kορυτσάς. O Mητροπολίτης
Iωαννίνων Σπυρίδων, εθναπόστολος, περιερχόμενος το μέτωπον, με ησπάσθη
ψιθυρίζων: «Ωμίλησεν ο Θεός. Oύτοι εν άρμασιν, ούτοι εν ίπποις, ημείς εν ονόματι Θεού».
Oι στρατιώται αγκαλιάζουν αλλήλους. Mε ψυχήν πλημμυρισμένην από
συγκίνησιν και υπερηφάνειαν, συγκεντρώνω από τραυματίας αξιωματικούς
στοιχεία από τας προχθεσινάς και χθεσινάς μάχας εις το μέτωπον της
Hπείρου. Xρειάζεται νέος Όμηρος διά την περιγραφήν της σημερινής
εποποιΐας. Zώμεν εις μίαν ατμόσφαιραν μέθης και παραληρήματος».
Κι ο πόλεμος γίνεται πια γιορτή. Έτσι όπως ξέρουν να πολεμούν οι Έλληνες από αρχαιοτάτων χρόνων. Πόγραδετς,
30 Νοεμβρίου, μέρα του Αγι-Αντρέα, Άγιοι Σαράντα, 6 Δεκεμβρίου, του Αη
– Νικόλα, Αργυρόκαστρο, 9 Δεκεμβρίου 1940!!! της Αγίας Άννης. Οι
στρατιώτες μας, οι παππούδες μας δηλαδή, κυριολεκτικά οι παππούδες μας,
ανακαλύπτουν νέο τρόπο τα πανηγύρια του λαού μας να γίνονται και
πανηγύρια της πατρίδας.
Οι γαλανόλευκες βγαίνουν απ’ τα σεντούκια και υποδέχονται τους ήρωες – απελευθερωτές. Ο ενθουσιασμός, κύμα ασυγκράτητο,
απλώνεται ξέφρενος στα μετόπισθεν: Οι γελοιογράφοι, οι τραγουδιστές, οι
ηθοποιοί και πάν’ απ’ όλους ο απλός λαός, γιορτάζουν την απίστευτη
νίκη.
216 ημέρες κρατά αυτό το παραλήρημα. Αμείωτο σε ένταση ακόμη κι
όταν καταφθάνουν σε βοήθεια των Ιταλών και οι Γερμανικές μεραρχίες.
Βουβός ο πλανήτης ολόκληρος στέκεται με δέος μπρος στον απαράμιλλο
ηρωισμό των Ελλήνων που δεν εννοούν να παραδώσουν αμαχητί ακόμη και την
τελευταία γωνιά της ελληνικής γης, την Κρήτη. 28 Οκτωβρίου 1940– 31
Μαΐου 1941. «Οι Έλληνες, αφού έμαθαν στον κόσμο πώς να ζει, τώρα του
διδάσκουν πώς να πεθαίνει» για την πατρίδα, για την ελευθερία, για τα
πανανθρώπινα ιδανικά και δικαιώματα.
Η Κατοχή, η τριπλή κατοχή από Ιταλούς, Γερμανούς και Βούλγαρους, αρχίζει. Και ταυτόχρονα αρχίζει η Αντίσταση του ελληνικού λαού. Οι
ηγέτες του μπορεί να τον εγκατέλειψαν και να βρίσκονται στο εξωτερικό, ο
λαός όμως είναι εδώ και δεν εννοεί να σκύψει το κεφάλι. Οι φασίστες
εισβολείς επιστρατεύουν όλα τους τα όπλα: Φυλακίσεις, εξευτελισμοί,
βασανιστήρια, εκτελέσεις, στρατόπεδα συγκέντρωσης, πείνα, απειλούν τον
ελληνικό λαό αλλά εκείνος συνεχίζει απτόητος να μάχεται για την
ελευθερία του. Μόνος και αβοήθητος οργανώνει από τον Σεπτέμβριο κιόλας
του 1941 τρεις μεγάλες αντιστασιακές ομάδες: Τον ΕΔΕΣ, την ΕΚΚΑ και το ΕΑΜ.
Σύντομα η αντίσταση του ελληνικού λαού παίρνει μαζική μορφή και
μετατρέπεται σε ένοπλο αγώνα κατά των κατακτητών. Το ’21 ξαναζεί.
Αντιλαλούν και πάλι τα βουνά της Ελλάδας από τον κλεφτοπόλεμο, βουίζουν
οι ρεματιές και οι κοιλάδες… κι «Ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα στέλνει περήφανο χαιρετισμό»!
Μάχονται οι Έλληνες υπέρ βωμών και εστιών, άντρες, γυναίκες και παιδιά,
νέοι και γέροι, όλοι ενωμένοι στον αγώνα κατά του φασισμού, ντόπιου και
ξένου. Διεκδικούν το αυτονόητο δικαίωμά τους στη ζωή, στην ελευθερία,
στην αυτοδιάθεση και ανεξαρτησία των λαών, στην ειρήνη και στην προκοπή
για ολόκληρο τον κόσμο.
Μακρύς ο κατάλογος των πράξεων αντίστασης και στο δικό μας τόπο. Ακόμη μακρύτερος ο κατάλογος με τα αντίποινα. Γιατί εμείς δεν είχαμε μόνο τους Ιταλούς και τους Γερμανούς. Είχαμε και τους Τσάμηδες. Και γιατί το δικό μας αίμα είναι μπολιασμένο από το Διονύσιο το Φιλόσοφο, κι ας επιμένει το Ηρώο της πόλης μας να τον αποκαλεί Σκυλόσοφο, και από τους αετούς του Σουλίου. Αμέτρητες οι εκτελέσεις και οι δολοφονίες, τόσες που η ιστορία αδυνατεί να τις καταγράψει. Οι 49 εθνομάρτυρες της Παραμυθιάς
είναι λίγοι μόνο από τους πολλούς που πότισαν τότε κυριολεκτικά τη γη
μας με το αίμα τους. Ποιος αλήθεια έχει ακούσει ή θυμάται:
τον Κωνσταντῖνο, τη Μανθούλα, την Ἰωάννα Ἀθανασίου; την Ἀντωνία
Μπάτση; το Φώτη Μητσέλο; τη Σταματώ Νικολάου; την Αικατερίνη Κεφαλά;
Ήταν όλοι τους παιδιά. Κάτω από 15. Και από τα τελευταία θύματα της
γερμανικής θηριωδίας στη Θεσπρωτία. Τα έκαψαν ζωντανά μέσα στο καλύβι
που είχαν καταφύγει. Αντίποινα για τη βαριά ήττα στη μάχη της Μενίνας.
Κι ακόμη. Περιουσίες αρπάζονται, κορίτσια βιάζονται, πάνω από 2.000 σπίτια αλλά και χωριά ολόκληρα καίγονται, όπως η μαρτυρική Σέλλιανη. Στις 27 Σεπτέμβρη του 43. Δυο μέρες πριν από την εκτέλεση των 49 προκρίτων της Παραμυθιάς.
Οι Θεσπρωτοί όμως δεν το βάζουν κάτω. Αντί να λυγίσουν και να υποταχτούν
στους δυνάστες τους, γιγαντώνουν την αντίστασή τους. Έτσι το καλοκαίρι του ‘44 οι δυνάμεις των ανταρτών πιέζουν ασφυκτικά τους Γερμανοτσάμηδες.
Και το Σεπτέμβρη, λίγες μέρες πριν τη μαύρη επέτειο της καταστροφής της
Σέλλιανης και των εκτελέσεων της Παραμυθιάς, αναγκάζουν τους καταχτητές
και τους συνεργάτες τους να πάρουν πόδι από τον τόπο μας.
Απίστευτο αλλά αληθινό, σημειώνει ο Σελλιανίτης δάσκαλος Σταύρος Παπαμώκος
στο βιβλίο που έγραψε για το χωριό του, μιλώντας με θαυμασμό για τους
συγχωριανούς του που αντί να κλειστούν στον εαυτό τους και να
περιοριστούν στην επίλυση των άπειρων προβλημάτων τους που πυορροούσαν
ακόμη - και να αποστασιοποιηθούν από τις αντιστασιακές οργανώσεις,
έπραξαν το ακριβώς αντίθετο. Ως Έλληνες. Στο χείλος του γκρεμού πραγματοποίησαν το αδύνατο.
Κι αναρωτιέμαι αγαπητοί συμπολίτες. Πώς είναι δυνατόν να ξεχνάμε σήμερα τον αγώνα των παππούδων μας; Να μη βρίσκουμε τη δύναμη να αντιδράσουμε στα νέα δεινά που αντιμετωπίζει η πατρίδα μας. Εμείς ειδικά, οι Ηπειρώτες. Που φέτος θα γιορτάσουμε και τα 100 χρόνια απελευθέρωσης από την τούρκικη σκλαβιά.
Δε μιλώ για τους λίγους, μιλώ για τους πολλούς. Που έχουν χάσει το
κουράγιο τους και μοιρολατρικά περιμένουν ακόμη χειρότερες μέρες. Γιατί
ξεχνούν πως η κάθε γενιά έρχεται η ώρα να πει το δικό της ΟΧΙ, το δικό της ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ. Η ώρα να αγωνιστεί υπέρ βωμών και εστιών. Δρόμο δεν έχει άλλο. Έτσι διδάσκει η ιστορία. Η ελληνική. Από το ΙΤΕ ΠΑΙΔΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ της Σαλαμίνας και μέχρι τον Τάσο Ισαάκ και το Σολωμό Σολωμού στην Κύπρο.
Το έπος του ’40 δεν περιμένει από μας δοξολογίες, ομιλίες, στεφάνια και
παρελάσεις για να το τιμήσουμε. Απαιτεί να σταθούμε κι εμείς σήμερα
αντάξιοι των προγόνων μας. Να φυλάξουμε Θερμοπύλες. Να δώσουμε τη δική
μας μάχη, να εκπληρώσουμε το χρέος της δικής μας γενιάς. Χρέος στους
παππούδες μα και χρέος απέναντι στα παιδιά μας. Δεν έχουμε δικαίωμα να το βάλουμε κάτω.
Ναι! είναι τραγικό σήμερα να γιορτάζουμε τον αγώνα που έδωσε ο λαός μας
κατά των Γερμανών, την περήφανη αντίστασή του, τη μεγαλειώδη νίκη του.
Και παράλληλα η Γερμανία και πάλι να στέκεται εμπρός μας. Και μαζί της
και οι παλιοί μας σύμμαχοι. Να διατάζουν συνεχώς νέες θυσίες. Και να
σφίξουμε κι άλλο το ζωνάρι. Τι τελικά γιορτάζουμε τούτη τη μέρα;
Ας αναλογιστούμε όλοι τις ευθύνες μας και ας πάρουμε τις αποφάσεις μας.
Και μόνο έτσι, με ειλημμένη την απόφαση και έχοντας ακλόνητη πεποίθηση
πως θα παλέψουμε κι εμείς με όλες μας τις δυνάμεις για να σώσουμε την
πατρίδα και το λαό μας, δίχως να λογαριάζουμε θυσίες, ας
βροντοφωνάξουμε:
ΖΗΤΩ Η 28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940!
και
ΖΗΤΩ ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΜΑΣ
ΓΙΑ ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ!
______________________________________
* Εκφωνήθηκε στις 28/10/2012 κατά την επίσημη δοξολογία στην
Ηγουμενίτσα από τη δασκάλα του 2ου Δημοτικού Σχολείου Ηγουμενίτσας
Λαμπρίδου Μαρία.
