Πώς πήρε το όνομά της η Κωστάνα (Μηλέα) Φιλιατών.

Άρθρο - μελέτη του Μιχάλη Πασιάκου για την προέλευση του ονόματος της Κωστάνας Φιλιατών,

που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα: "Τα Νέα των Φιλιατών" , αρ. φ. 149, Οκτώβριος 2011.

Καφενείο στην Κωστάνα

φωτό: Γιάννης Βέλλης

ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, ΟΙΚΙΣΜΩΝΥΜΙΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ

Κωστάνα

Κωστάνα (η). Σήμερα Μηλέα, (η).
Ονομασία συνοικισμού του δήμου Φιλιατών. Αναγνωρίστηκε με το Β.Δ. 7-8-1919, ΦΕΚ.Α 184)1919 και μετονομάστηκε σε Μηλέα με το Δ. 15-12-1958, ΦΕΚ Α5)1959.

Η Κωστάνα αρχικά ήταν αχούρια (συνοικισμός) του χωριού Λιά.
Αργότερα αποτέλεσε ανεξάρτητο οικισμό.

Ο Κώστας Ιωαννίδης γράφει: «…Για την ονομασία του χωριού υπάρχουν δύο εκδοχές διαμετρικά αντίθετες. Η πρώτη εκδοχή έχει σχέση με μια χήρα γυναίκα, ονόματι "Κώσταινα" (από το όνομα του συζύγου της), που πρωτοεγκαταστάθηκε στην περιοχή και φημίζονταν για τη…φιλόξενη διάθεσή της. Οι κάτοικοι των πλησιέστερων χωριών χαριτολογώντας έλεγαν: "Λέω να κατέβω κάτω στης Κώσταινας για να περάσω την ώρα μου".
Από της Κώσταινας κατά παραφθορά έγινε Κωστάνα.

Η δεύτερη εκδοχή αναφέρεται στο εξής: Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας κατοικούσε στο συνοικισμό "Μπουρδουκάτικα" μια χήρα ονόματι Κώσταινα. Τον άντρα της τον σκότωσαν οι Τούρκοι νιζάμηδες σε ενέδρα. Η Κώσταινα για να εκδικηθεί το φόνο του άντρα της, ήλθε σε συνεννόηση με τις αντάρτικες ομάδες της τουρκοκρατούμενης περιοχής και τις εφοδίαζε με τρόφιμα και πυρομαχικά. Η ίδια ήταν οπλισμένη και μάλιστα έλαβε μέρος σε μάχες. Για κείνη την εποχή με τα αυστηρά ήθη ήταν πολύ τολμηρό για μια γυναίκα αντάρτισσα. Παρά ταύτα, οι κάτοικοι των γύρω χωριών δεν έκρυβαν το θαυμασμό τους και έλεγαν: "Θα κατέβουμε στο χωριό της Καπετάνισσας Κώσταινας" (Κώσταινα – Κωστάνα). …»

Ο Σ. Χαραμόπουλος γράφει: «…αναφερθήκαμε στην επιδρομή που έκαναν οι Μαχαλιώτες, για να τιμωρήσουν τους επίορκους συγχωριανούς τους. Στην επιδρομή αυτή συμμετείχε και ο Κώστας Μπουκουβάλας, ο οποίος όμως σκοτώθηκε στην επακολουθήσασα συμπλοκή με τους επίορκους και τους αγάδες που έτρεξαν να τους βοηθήσουν. Τότε οι Μαχαλιώτες, κάτοικοι πλέον του Λιά, παρεχώρησαν στη χήρα του Κώστα Μπουκουβάλα ως αποζημίωση για το θάνατο του συζύγου της, μια σημαντική έκταση γης, έξω από το χωριό, που σήμερα βέβαια ανήκει στην Κωστάνα. Όταν οι συγχωριανοί της Λιώτες, ήθελαν να προσδιορίσουν ονομαστικά τα κτήματα της χήρας Μπουκουβάλα, έλεγαν "της Κώσταινας" και εκ παραφθοράς με τον καιρό επικράτησε η ονομασία Κωστάνα…»

Ο Ε. Αλεξάκης υποστηρίζει ότι πρόκειται για (πολύ παλιό) ελληνικό τοπωνύμιο από το Κώστας (Κωστάνα) με την κατάληξη: [– ιανά] το οποίο στη διάρκεια των αιώνων αλλοιώθηκε και άλλαξε γένος. Έτσι τα Κωστιανά από ουδέτερα έγιναν θηλυκά: Κωστάνα (η).

Οι παραπάνω εκδοχές κατασκευάστηκαν από τους κατοίκους της περιοχής παρετυμολογικά προς το Κώστας, και Κώσταινα, επειδή δεν μπορούσαν να κατανοήσουν την αρχική έννοια της ονομασίας Κοστάνα από τη σλαβική λέξη kostanь, το κάστανο. (Στην περιοχή υπάρχουν πολλές άγριες καστανιές). Ανάλογης ετυμολογικής αρχής το τοπωνύμιο Κωστάνιανη στο νομό Ιωαννίνων και Κόστανη στον καζά του Τεπελενιού.

Η νεότερη ονομασία Μηλέα, παρά την έντονη αντίδραση των κατοίκων, δόθηκε στο χωριό «...επειδή ήταν γεμάτο με μηλιές, ιδίως στα Κάτω Σορογκάτικα και μάλιστα με αυξημένη παραγωγή …»

　

φωτό: facebook group ΚΩΣΤΑΝΑ-(ΜΗΛΕΑ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ)